Hoofdstuk 4: Algemeen besluit en beleidsaanbevelingen
In het eerste hoofdstuk werd de Vlaamse mediasector afgebakend door na te gaan welke spelers in welke mediasegmenten actief zijn. Wanneer de spelers zijn bepaald, kunnen evoluties ten opzichte van de vorige jaren in kaart gebracht worden.
Op het vlak van radio is het belangrijkste nieuwe feit de intrede van de Vlaamse mediagroepen in het radiolandschap. Vorig jaar reeds werd de positie van Radio Nostalgie (een samenwerking tussen Concentra en Corelio) als landelijke radio bekrachtigd. In 2013 was er de opkomst van lokale radioketen Story FM, dat tot de Sanomagroep behoort.
Er was ook de erkenning van 8 nieuwe lokale radio-omroepen. De sterke tendens naar groepering van lokale radio’s bleef in 2013 trouwens bestendigd. De radio’s die deel uitmaken van een samenwerkingsverband vertegenwoordigen inmiddels 71% van het totale aantal lokale radio’s. Hieruit blijkt duidelijk dat de radiomakers het bestaande kader in de praktijk anders ingekleurd hebben dan oorspronkelijk door de beleidsmaker was voorzien.
Door de overname van SBS Belgium was 2012 aangekondigd als een jaar van grote verschuivingen op televisievlak. De exclusiviteitsovereenkomst tussen Woestijnvis en VRT liep in 2012 af. De programma’s van Woestijnvis werden vanaf dan op de verwante zenders VIER en VIJF uitgezonden. Daar kenden ze echter minder succes, mede omdat VMMa en VRT vanaf het najaar 2012 een groot offensief inzetten met veel producties van eigen bodem.
Het derde kanaal Op12, waarmee de openbare omroep VRT in 2012 van start ging, haalde voorlopig niet de verhoopte resultaten.
Base Company (het vroegere KPN) betrad met een triple play-aanbod “Snow” de markt voor omroepsignaaltransmissie. Het maakt daarvoor gebruik van het Belgacom IPTV-netwerk. Mobistar daarentegen zette zijn satellietaanbod stop.
Met Stievie ontwikkelen de tv-omroeporganisaties een gezamenlijk initiatief (onder VMMa-vlag) voor distributie van hun signalen.
Op het vlak van geschreven pers schuilt in de aankondiging van de samenwerking tussen Concentra en Corelio in “Het Mediahuis” mogelijkerwijze een grote toename van de concentratie. Op moment van redactie van dit rapport moet de Belgische Mededingingsautoriteit zich echter nog uitspreken over deze mogelijke fusie.
Wat betreft internetdistributie werden tot op heden de internet service providers, internet access providers en de netwerkbeheerders telkens gezamenlijk opgelijst. Aangezien enkel Belgacom verplicht was om zijn netwerk open te stellen, konden alternatieve operatoren uitsluitend via het netwerk van Belgacom opereren. Door het openstellen van de kabel zal er in de toekomst wel een onderscheid gemaakt moeten worden op basis van het netwerk over hetwelke ondernemingen opereren.
KPN (Nederland) had in 2012 zijn dochteronderneming Base in de etalage gezet. Onder andere De Persgroep bleek geïnteresseerd te zijn in een overname. KPN besliste echter Base terug uit de markt te halen en zelf met de exploitatie verder te gaan. Bovendien breidde het bedrijf zijn productgamma uit met een gebundeld aanbod “Snow” (mobiele telefonie, internet en televisie).
Ten slotte werd in het eerste hoofdstuk gerapporteerd over de toenemende crossmediale tendensen. Dezelfde mediacontent wordt via verschillende kanalen tot bij de consument gebracht. De indeling volgens mediavorm (radio, tv, internet en geschreven pers) die in dit rapport wordt gehanteerd kan daardoor op termijn onder druk komen te staan.
Nieuwe mengvormen van media zullen ingeburgerd raken. Dan zal blijken dat de huidige regelgeving (die ontworpen is voor de regulering van bestaande mediavormen) niet voor 100% toepasbaar is voor de nieuwe media. Bovendien kan het gevolg zijn dat de machtsverhoudingen tussen de verschillende schakels van de waardeketen wijzigen en dat de leefbaarheid (en dus diversiteit) binnen bepaalde ketens in het gedrang komt.
Het is een uitdaging voor de decreetgever om alert te zijn en tijdig een decretaal kader te voorzien dat de omgang met deze nieuwe mediavormen en machtsverhoudingen vat.
Door het gebruik van nieuwe technologieën (sociale media, interactieve digitale televisie) geeft de gebruiker – al dan niet bewust- veel persoonlijke informatie vrij. Wanneer deze informatie verzameld wordt, heeft ze potentieel een enorme waarde (commercieel, maar ook bij voorbeeld beïnvloeding van het kiesgedrag). De overheid moet waakzaam zijn over de manier waarop deze informatie toegankelijk gemaakt kan worden. Dit is een gegeven dat ook op het vlak van Europese regelgeving gevolgd wordt.
In een tweede hoofdstuk werden enkele belangrijke verschuivingen beschreven die in 2013 omtrent de mediagroepen plaatsvonden.
De eerste en voornaamste wijziging in dit hoofdstuk betreft de selectie van Vlaamse mediagroepen die worden besproken.
De Alfacam Groep die tot het rapport 2011 nog in het overzicht opgenomen was had zich reeds eerder teruggeplooid op zijn tv-activiteiten. De groep werd in april 2013 failliet verklaard en de activiteiten werden door verschillende overnemers verdergezet.
Mobistar kwam met de mededeling dat het zijn tv-aanbod stopt. Om die reden wordt de onderneming niet meer opgenomen in dit hoofdstuk.
Sanoma Magazines Belgium onderging een herstructurering met bijhorende naamswijziging tot Sanoma Media Belgium. Nadat het bedrijf eerder participaties nam in De Vijver Media richt het zich hoe langer hoe meer op activiteiten buiten de printmedia (bevoorbeeld met Story FM of Libelle TV).
Op 26 juni 2013 kondigden Concentra en Corelio aan voortaan hun printactiviteiten te bundelen in “Het Mediahuis”. Deze samenwerking moet nog goedgekeurd worden door de Belgische Mededingingsautoriteit, maar zal de verwevenheid van de groepen vergroten. Dit houdt een risico op verschraling van het nieuwsaanbod in.
Een ander gemeenschappelijk initiatief van groot belang is Stievie. Voor deze app voor real-time en uitgesteld tv-kijken bundelen verschillende Vlaamse mediagroepen die tv-omroeporganisaties controleren de krachten (weliswaar onder VMMa-vlag). Dit impliceert op zich reeds een toegenomen horizontale concentratie. Doordat de beweging vanuit de schakel aggregatie naar de schakel distributie gebeurt, betekent dit ook een toegenomen verticale concentratie.
In het derde hoofdstuk werd de eigenlijke concentratie en de verhoudingen binnen de Vlaamse mediasector voor elke mediavorm beschreven.
Doordat radio Nostalgie nu ook officieel een landelijke private radio is geworden is het cijfer voor concentratie voor dit segment van de markt afgenomen. Door de toegenomen betrokkenheid van de mediagroepen versterken de verbanden met andere mediavormen en neemt de crossmediale integratie toe.
Vervolgens werd televisie als mediavorm onder de loep genomen. Tussen de tv-omroepen woedt een ware slag om de kijker. Een belangrijk element daarbij is het uitgesteld kijken. De VRT blijft de zender met het grootste aantal vermeldingen in de top 100 en in 2012 kwamen die producties veel vaker uit eigen huis (wat wijst op toegenomen verticale integratie).
Ten gevolge van nieuwe technologieën wijzigen de inkomstenmodellen voor televisie. Hierdoor komen er spanningen rond de verdeling van de inkomsten tussen de verschillende schakels in de keten naar het oppervlak. Contentproducenten, aggregatoren en distributeurs willen elk een zo groot mogelijk aandeel van de inkomsten opeisen en er heerst wantrouwen over de correcte verdeling.
Door de bevoegdheidsverdeling in België valt een gedeelte van controle over de inkomstenverdeling (met name de auteursrechtenverenigingen) onder federale bevoegdheid. Deze instanties dienen zich net als de VRM aan vertrouwelijkheidsbepalingen te houden. Daarom is het moeilijk alle puzzelstukken te doen sluiten om een volledig en transparant beeld te creëren.
Een pijnpunt dat geconstateerd werd is de slechte financiële situatie waarin de regionale omroepen zich bevinden. Een regeling om hieraan tegemoet te komen werd in de zomer van 2013 uitgewerkt. De decreetgever voorziet hierbij een toezichthoudende rol voor de VRM.
De markt van de gedrukte media kende een moeilijk jaar. Het aantal verkochte exemplaren van de kranten is gedaald. De aangekondigde samenwerking tussen Concentra en Corelio in “Het Mediahuis” hoopt wellicht door kostenefficiëntie een antwoord te bieden aan de afnemende inkomsten. Wel is in dit geval waakzaamheid geboden omtrent de verschraling van de berichtgeving.
Wat betreft de verhoudingen binnen de geschreven pers blijkt de digitalisering aan belang te winnen. Dit werd duidelijk geïllustreerd aan de hand van de stijging van het aantal digitale abonnees van kranten. Over de evolutie van het aantal unieke bezoekers op de websites kan niet sluitend gerapporteerd worden door een wijziging in de methodiek van het CIM.
Het valt op dat het gebruik van mobiel internet het afgelopen jaar is toegenomen. Dit is onder andere toe te schrijven aan de toenemende populariteit van applicaties.
Al deze observaties samen leiden tot het besluit dat er in de Vlaamse mediasector gedurende het laatste jaar heel wat concentratiebewegingen plaatsvonden. Deze hadden zowel betrekking op horizontale, verticale als crossmediale integratie. Dit maakt een verhoogde waakzaamheid van de beleidsmakers over de diversiteit in de berichtgeving aangewezen.