3.1.1.3 Analyse op basis van populariteitscijfers
Volgens de cijfers van de VRIND over 2015 heeft 92% (-2%) van de Vlaamse bevolking ouder dan 18 jaar een radio gebruikt de voorbije drie maanden. 86% (+/-) van de Vlaamse bevolking gebruikte de radio om op de hoogte te blijven van de actualiteit. Terwijl het aandeel Vlamingen dat het radionieuws beluistert ongeveer hetzelfde is gebleven over de periode 2000-2015, is het dagelijks gebruik ervan fors verminderd. De gemiddelde Vlaming blijft dus dit medium gebruiken om zich op de hoogte te stellen van de actualiteit, maar hij doet dat minder frequent.[130]
Uit de studie van Digimeter uit 2016 blijkt dat 61,6% van de Vlamingen dagelijks naar de radio luistert voor zijn nieuwsgaring. Dit is een stijging van 2,7% ten opzichte van de vorige studie uit 2015. Maandelijks luisteren 68% van de Vlamingen naar de radio. 52,4% via de autoradio, 19,4% via computer, 13,9% via smartphone en slechts 5,9% via een DAB of DAB+-set.[131] In de toekomst wil het beleid wel sterk inzetten op DAB+.
Luistercijfers
De marktverhoudingen tussen de verschillende radio-omroeporganisaties kunnen geschetst worden aan de hand van luistercijfers. Deze worden door het CIM in “golven” geregistreerd.
Volgens de meest recente CIM-cijfers (golf 2017-2, van april tot juni 2017) zijn de marktaandelen tussen de verschillende Nederlandstalige zenders als volgt verdeeld:
Figuur 24: Marktaandeel per zender - Golf 2017-2 - tekstuele beschrijving figuur 24
Bron: CIM, geconsulteerd op 04/09/2017
Net zoals de afgelopen jaren blijkt uit bovenstaand diagram dat Radio 2 dagelijks het grootste aantal luisteraars weet te bereiken in Vlaanderen. Studio Brussel springt over Qmusic naar de tweede positie. MNM blijft de vierde grootste radiozender.
Naast de marktaandelen, het aantal mensen dat naar een radiozender luistert, kunnen we ook kijken naar de gemiddelde tijd die een persoon besteedt aan een radiozender. In onderstaande figuur bekijken we de gemiddelde luistertijd per zender (ook voor Golf 2017-2). De landelijke zender die in Vlaanderen per dag het langdurigst beluisterd wordt, is Radio 2, gevolgd door Joe, dat zijn luistertijd fel zag stijgen. De luistertijden van de andere radiozenders bleven nagenoeg dezelfde ten opzichte van vorig jaar.
Figuur 25: Gemiddelde luistertijd per zender - Golf 2017-2 - tekstuele beschrijving figuur 25
Bron: CIM, geconsulteerd op 04/09/2017
Over een langere periode worden gestage verschuivingen tussen de marktaandelen van de verschillende zenders genoteerd. Dit wordt voor de periode 2008-2017 weergegeven in Figuur 26: Evolutie marktaandelen radio o.b.v. luistercijfers. De laatste jaren zien we dat Radio 2 en MNM erop vooruitgaan. Nostalgie en Qmusic verliezen luisteraars.
Figuur 26: Evolutie marktaandelen radio o.b.v. luistercijfers - Tekstuele beschrijving figuur 26
Bron: bewerking CIM: 12+, Maandag-Zondag, 6-22h en VAR
Wanneer de evolutie van de verhouding tussen publieke en private radio op basis van luistercijfers wordt bekeken, blijkt dat het marktaandeel van publieke radio langzaam afnam in de periode 2008-2015, maar sinds 2016 weer wat toenam. In 2015 daalde het marktaandeel tot 60%, in 2017 was het weer 64%. Dat is duidelijk te zien in bovenstaande figuur (openbare omroepzenders zijn in blauwtinten).
Omdat er op de radio-omroepmarkt twee grote spelers zijn, leek het interessant om naast de C4 ook de C2 te berekenen, de som van de marktaandelen op basis van luistercijfers van VRT en Medialaan. In Figuur 27: Evolutie concentratie radio is te zien dat de concentratie op basis van deze methode bijzonder hoog is. De concentratiewaarde van C2 valt de laatste jaren nagenoeg samen met deze van C4. Sinds de opkomst van Nostalgie vormt zich een klein verschil tussen beide.
De HHI illustreert dat de verhouding tussen de groepen VRT en Medialaan veranderd is. Sinds 2008 is de index gedaald van 0,50 naar 0,42 in 2015. Dit valt te verklaren door het toenemend marktaandeel van de Medialaanzenders ten koste van het aandeel van de VRT. In 2016 zien we weer een stijging naar 0,50. Dit is het gevolg van het toenemend marktaandeel van VRT-zenders, maar ook van de daling van het marktaandeel van de kleinere zenders. In 2017 daalt de HHI lichtjes naar 0,48. Dit is vooral te wijten aan een stijging van het marktaandeel van de kleinere zenders.
Als we kijken naar de concentratie-indexen van de radiozenders afzonderlijk, zien we dat deze nog altijd redelijk hoog liggen. Er was een duidelijke dalende tendens tussen 2008 en 2012, de laatste jaren blijven de indexen ongeveer gelijk.
Tabel 73: Concentratie-indexen groepen radio op basis van luistercijfers 2008-2017
jan-mei 08 - Golf 16 | jan-mei 09 - Golf 18 | jan-mei 10 - Golf 20 | apr-juni 11 - Golf 2011-2 | apr-juni 2012 Golf 2012-2 | apr-juni 2013 Golf 2013-2 | apr-juni 2014 Golf 2014-2 | apr-juni 2015 Golf 2015-2 | Apr-juni 2016 Golf 2016-2 | Apr-juni 2017 Golf 2017-2 | |
C4 | 91% | 90% | 89% | 89% | 89% | 88% | 90% | 89% | 91% | 89% |
C2 | 89% | 86% | 83% | 83% | 81% | 83% | 84% | 83% | 85% | 83% |
HHI | 0,5021 | 0,4661 | 0,4421 | 0,4342 | 0,4231 | 0,4414 | 0,4502 | 0,4234 | 0,5028 | 0,4805 |
Tabel 74: Concentratie-indexen radiozenders op basis van luistercijfers 2008-2017
| jan-mei 08 - Golf 16 | jan-mei 09 - Golf 18 | jan-mei 10 - Golf 20 | apr-juni 11 - Golf 2011-2 | apr-juni 2012 Golf 2012-2 | apr-juni 2013 Golf 2013-2 | apr-juni 2014 Golf 2014-2 | apr-juni 2015 Golf 2015-2 | Apr-juni 2016 Golf 2016-2 | Apr-juni 2017 Golf 2017-2 |
C4 | 71% | 69% | 71% | 70% | 66% | 65% | 65% | 67% | 66% | 66% |
HHI | 0,1837 | 0,1738 | 0,1701 | 0,1773 | 0,1684 | 0,1588 | 0,1565 | 0,1601 | 0,1607 | 0,1537 |
Bron: VRM op basis van CIM
Figuur 27: Evolutie concentratie radio op basis van groepen 2008-2017 - Tekstuele beschrijving figuur 27
Bron: VRM op basis van CIM
Online populariteit van radiomerken
Onderstaande figuur geeft de absolute cijfers van de websitebezoeken en het aantal volgers op sociale media van de Nederlandstalige radiozenders waarover het CIM bericht. Het aantal websitebezoeken staat op de primaire as (links) en het aantal volgers op sociale media op de secundaire as (rechts).
Figuur 28: Online populariteit radiozenders - Tekstuele beschrijving figuur 28
Bron: VRM op basis van CIM en eigen onderzoek bij betrokken sociale netwerken, cijfers augustus 2016
MNM scoort met zijn website het beste, Studio Brussel volgt op enige afstand tweede. Qmusic klopt Radio 2 nipt in de strijd om de derde plaats. Mensen surfen naar een site van een radiozender om diverse redenen. Ze kunnen via de website naar de radiozender in kwestie luisteren, maar ook nieuwtjes over muziek en actualiteit lezen, deelnemen aan wedstrijden of informatie over de verschillende programma’s opzoeken.
Als we vergelijken met 2016 zien we dat vooral het aantal websitebezoeken van MNM stijgt (+77%). Klara, Radio 1, Studio Brussel en Joe gaan dan weer achteruit.
Via de online radiospeler van de VRT, radioplus.be, zijn alle (web)radio’s te beluisteren en krijgt de luisteraar een overzicht van de programmatie en de sociale mediaberichten van de verschillende (web)radio’s. Via de site kunnen ook programma’s herbeluisterd worden. Over de bezoeken van radioplus.be rapporteert het CIM geen cijfers.
Als we de populariteit op sociale media bekijken, zien we dezelfde top drie, maar in een andere volgorde: Studio Brussel scoort het hoogste, gevolgd door Qmusic en MNM op ruime afstand. Frappant, Radio 1 en Radio 2 zijn nog niet actief op Instagram. Radio 2 heeft ook aparte profielen i.f.v. zijn regionale ontkoppeling (Radio 2 West-Vlaanderen, Oost-Vlaanderen, Antwerpen, Limburg en Vlaams-Brabant), deze zijn niet meegenomen in deze berekeningen. Radio 2 Vlaams-Brabant en Limburg hebben wel een Instagramprofiel.
Als we vergelijken met 2016 zien we dat alle sociale mediaprofielen in 2017 erop vooruitgegaan zijn qua volgers. Radio 2 heeft dit jaar duidelijk ingezet op zijn Facebookpagina (+42%). En MNM zag zijn Twitterschare dit jaar vooral aangroeien (+31%).
We kunnen concluderen dat de radio-omroepen die zich richten op een jong publiek het meeste bezoekers lokken naar hun website en het meeste volgers hebben op de sociale media. MNM is duidelijke marktleider qua websitebezoeken, terwijl Studio Brussel zijn tegenhanger is op de sociale media.
Wat apps betreft, zijn er heel wat verschillende radio-apps die een overzicht bieden van Vlaamse internetradio’s. Daarnaast biedt de VRT met de Radioplus app sinds oktober 2014 een app via dewelke haar eigen radiostations kunnen worden beluisterd samen met MNM Hits, Klara Continuo en Ketnet Hits. Ook nieuws en verkeersinformatie kan je herbeluisteren. Qmusic was het eerste radiostation met een eigen app en plukt daar duidelijk de vruchten van (zie onderstaande tabel met aantal installaties). In 2016 geraakten de radioapps in een stroomversnelling. Er kwamen bijvoorbeeld vijf nieuwe radioapps voor de VRT (Radio 1, Radio 2, MNM, Studio Brussel en Klara). Qmusic updatete zijn app in 2016 ook tot Q, met zowel inhoud van de radiozender Qmusic als van de tv-zender Q2.
Zoals in de inleiding van dit hoofdstuk vermeld, stelt enkel Google Play gegevens beschikbaar omtrent het aantal installaties van een app. De App Store van Apple doet dit niet.
Naam applicatie | Aanbieder | Aantal installaties juli 2017 |
Q | You Make us Q | 100.000-500.000 |
Radio België | Radioworld FM | 100.000-500.000 |
België FM: Radio online + Radio België | AppMind - Radio FM, Radio Online, Music and News | 50.000-100.000 |
MNM | VRT | 50.000-100.000 |
Radioplus | VRT | 50.000-100.000 |
Joe | JOEfm | 10.000-50.000 |
Nostalgie | Nostalgie | 10.000-50.000 |
Radio 1 | VRT | 10.000-50.000 |
Radio 2 | VRT | 10.000-50.000 |
Radio België | InternetRadio FM | 10.000-50.000 |
Radio Belgium | Simon Schellaert | 10.000-50.000 |
Studio Brussel | VRT | 10.000-50.000 |
Klara | VRT | 5.000-10.000 |
Tabel 75: Aantal installaties applicaties radio via Google Play
Bron: VRM op basis van Google Play
Vervolgens zoomen we in op de acht landelijke Nederlandstalige radiozenders. In onderstaande figuur[132] zijn de marktaandelen tussen de verschillende zenders opgenomen op basis van de luistercijfers, websitebezoeken en hun volgers op sociale media.
Figuur 29: Marktaandelen landelijke radiozenders - Tekstuele beschrijving figuur 29
Bron: VRM op basis van CIM en eigen onderzoek
Wanneer we naar de verhouding tussen publieke en private radio kijken op basis van het aantal volgers op sociale media is deze verhouding 65-35 in het voordeel van de publieke omroep (2016: 70-30). Op basis van het aantal websitebezoeken is dat zelfs 84-16 (2016: 75-25). De publieke radiozenders hebben dus een vergelijkbaar marktaandeel qua sociale media als op basis van de luistercijfers. Qua websitebezoeken heeft de publieke omroep een veel groter marktaandeel.
Figuur 30: Verhouding marktaandelen landelijke publieke versus private radio - tekstuele beschrijving figuur 30
Bron: VRM op basis van CIM en eigen onderzoek
[130] Studiedienst van de Vlaamse Regering (2016). VRIND 2016 Vlaamse Regionale Indicatoren, pp. 322-324. De studiedienst van de Vlaamse regering geeft jaarlijks een overzicht weer van Vlaamse regionale indicatoren.
[131] Imec Digimeter, “Measuring Digital Media Trends in Flanders, 2016, pp. 91-104. Het Digimeter rapport brengt elk jaar het bezit & gebruik van media(technologie) bij Vlamingen in kaart.
[132] Dit gaat enkel over de marktaandelen van de Nederlandstalige landelijke radiozenders. Lokale, internet- of buitenlandse radiozenders zijn hier niet in opgenomen.