3.1.2.3 Analyse op basis van kijkcijfers/abonnee-aantallen

3.1.2.3.1 Productiehuizen

In de eerste jaarhelft van 2013 werden in de overzichten van Inside TV in totaal 22 productiehuizen vermeld die 5 of meer producties verzorgen. Zij worden weergegeven in tabel 66: Productiehuizen met 5 producties of meer en de omroep waarvoor ze werken. Ze verzorgden samen 244 producties.

Tabel 66: Productiehuizen met 5 producties of meer en de omroep waarvoor ze werken

Daarnaast zijn er 53 productiehuizen met minder dan 5 producties: 7 daarvan verzorgden 4 producties, 4 productiehuizen maakten elk 3 producties, 9 productiehuizen stonden in voor telkens 2 producties en 33 productiehuizen werden met slechts 1 productie vermeld.
Wanneer diezelfde informatie vanuit het perspectief van de omroepen bekeken wordt, levert dat tabel 67: Omroeporganisaties en het aantal productiehuizen waarop ze beroep doen op. Daaruit blijkt dat vooral VRT en VMMa voor veel producties beroep doen op onafhankelijke productiehuizen.

Tabel 67: Omroeporganisaties en het aantal productiehuizen waarop ze beroep doen

Om de populariteit van het aanbod van de productiehuizen te bestuderen, werd gebruik gemaakt van de top 100 van populairste televisieprogramma’s. Voor elk programma werd nagegaan welk productiehuis (intern of extern) het programma heeft gemaakt.

In 2012 werden de 100 populairste programma’s gemaakt door 21 productiehuizen.

Figuur 49: Verdeling top 100 programma's over het aantal productiehuizen - tekstuele beschrijving figuur 49

Bron: Eigen bewerking op basis van CIM-cijfers (CIM TV - Noord, 1/1 - 31/12/2012, 02-26h, 4+ &gasten - GfK Audimetrie NV)

Het interne productiehuis van de VRT (Het Televisiehuis) heeft als enige reeds 4 jaar op rij meer dan 20 producties in de top 20. Dan volgt Woestijnvis en deMENSEN staat met 9 programma’s derde in de top 100.

Omdat een top 100 op jaarbasis een vrij beperkte dataset oplevert, werd deze oefening herhaald voor meerdere jaren. De 25 best scorende productiehuizen werden verzameld in tabel 68: Aantal vermeldingen in top 100 per productiehuis. Er moet worden opgemerkt dat top 100-noteringen slechts een deel van de volledige programmatie vertegenwoordigen. Zij geven dus louter een indicatie en geen absoluut bewijs over de lage graad van concentratie binnen de sector van productiehuizen.

De populariteit van de programma’s van productiehuizen hangt uiteraard ook af van de plaats in het programmaschema en dit wordt bepaald door de zenders. Dit is recent ook gebleken toen populaire Woestijnvisprogramma’s van de VRT-zender Eén naar de zender VIER verhuisden.

Uit de tabel blijkt de sterke vertegenwoordiging van producties van het interne productiehuis van de VRT, nl. Het Televisiehuis. Dit aandeel nam sterk toe in 2012: van 28 naar 48.
De onafhankelijke productiehuizen Woestijnvis, Eyeworks, DeMensen en FremantleMedia volgen op afstand. De VMMa produceerde slechts een gering aantal programma’s die de top 100 bereikten.

Tabel 68: Aantal vermeldingen in top 100 per productiehuis

3.1.2.3.2 Televisie-omroeporganisaties

De CIM-cijfers over de kijktijden[93] voor de belangrijkste Vlaamse omroepen worden publiek gemaakt op de CIM-website. In 2012 keken Vlamingen gemiddeld 174 minuten per dag televisie. Dit is bijna een kwartier langer dan het voorgaande jaar. Figuur 50: Aandelen van de Vlaamse zenders in gemiddelde kijktijd in 2012 (doelgroep 4+) toont hoe die 174 minuten over de verschillende omroepen verdeeld waren.

Figuur 50: Aandelen van de Vlaamse zenders in gemiddelde kijktijd in 2012 (doelgroep 4+) - tekstuele beschrijving figuur 50

Bron: CIM, http://www.cim.be/downloads.php?type=tv_yearly&periodicity=yearly&report=CIM_TV_Marktaandelen_2012.pdf

In figuur 51: Evolutie van de aandelen van de Vlaamse zenders in gemiddelde kijktijd wordt een evolutie geschetst van het aandeel van de omroepen sinds 1997. De cijfers voor de periode voor de laatste 10 jaar worden weergegeven in tabel 69: Evolutie van de aandelen van de Vlaamse zenders in de gemiddelde kijktijd.

Tot vóór het jaar 2002 kende VTM hogere kijkcijfers dan Eén. Eén kende sindsdien echter een constante groei, terwijl de kijktijden voor VTM een lichte daling ondergingen. 2BE en VIER blijven de laatste jaren rond 6% schommelen. De gemiddelde kijktijd van VIJF en Vitaya blijft de laatste jaren nagenoeg constant. De regionale en de buitenlandse zenders kenden een zeer lichte stijging van hun marktaandeel.

Op 1 januari 2010 werd door het CIM uitgesteld kijken of Time Shifted Viewing (TSV) geïntroduceerd in de meting van de kijkcijfers. Het CIM meet sindsdien niet enkel het kijken naar televisieprogramma's op het moment van uitzending maar programma's die tot en met 6 dagen later worden (her)bekeken. De kijkmeter registreert ook ander gebruik van het tv-toestel, zoals dvd kijken, gaming en foto's bekijken.

In het najaar van 2012, bij de herlancering van VIER en VIJF, genoten de kijkcijfers erg veel aandacht. Daarbij bleek de grote populariteit van uitgesteld kijken.[94]
Door het uitgebreide tv-aanbod zoeken steeds meer kijkers hun toevlucht tot de digicorder om geen programma’s te missen. Bij reeksen als Aspe, Clan, Code 37 en Vermist loopt het aandeel uitgesteld kijken op tot een derde van het totaal aantal kijkers. Voorlopig is dit voor de adverteerder nog geen probleem: er wordt immers meer naar tv gekeken. Maar op lange termijn vormt het wel een bedreiging aangezien de reclameblokken doorgespoeld kunnen worden. Dit leidt tot conflicten tussen omroepen en distributeurs over de verdeling van de inkomsten. Het thema werd in het Vlaams parlement opgevolgd onder de benaming “signaalintegriteit”, wat heeft geleid tot een aanpassing van het Mediadecreet op 19 juli 2013.

Figuur 51: Evolutie van de aandelen van de Vlaamse zenders in gemiddelde kijktijd - tekstuele beschrijving figuur 51

Bron: Eigen bewerking op basis van CIM-cijfers

Tabel 69: Evolutie van de aandelen van de Vlaamse zenders in de gemiddelde kijktijd

Bron: op basis van CIM TV - Noord, 1/1 - 31/12/2012, 02-26h, 4+ &gasten - GfK Audimetrie NV

Wanneer de kijkcijfers voor de zenders per omroeporganisatie gegroepeerd worden (zie tabel 70: Evolutie kijktijden per omroeporganisatie), kunnen de concentratiemaatstaven C3 (som marktaandelen grootste 3 spelers) en HHI (som gekwadrateerde marktaandelen) berekend worden.

Wanneer de evolutie van de concentratiemaatstaven tussen 2005 en 2012 wordt bekeken, is er een graduele toenemende concentratietendens aan de gang. Ook in 2012 is deze tendens zichtbaar en dit ten gevolge van de overname van Media ad Infinitum door de VMMa waardoor de zenders Vitaya en Vitaliteit onder het beheer van VMMa komen. Ondertussen werd de zender Vitaliteit van de buis gehaald.

Tabel 70: Evolutie kijktijden per omroeporganisatie (procentueel)

Tabel 71: C3 en HHI op basis van de marktaandelen van de omroeporganisaties voor de periode 2003-2012

Figuur 52: Evolutie concentratiewaarden HHI en C3 tussen 1997 en 2012 - tekstuele beschrijving figuur 52

3.1.2.3.3 Distributie

In Vlaanderen is de kabel de enige manier om nog analoge tv-signalen te ontvangen. Binnen hun bedieningsgebied zijn Telenet, Numericable en Tecteo dus de enige dienstenverdelers op de markt voor analoge tv-signaaldistributie.

Figuur 53: Evolutie van het aantal Telenet abonnees met uitsluitend een analoog abonnement toont een duidelijke afname van het aantal kijkers die enkel nog via analoge kabel kijken. Hierbij dient wel verduidelijkt te worden dat er nog een groot aantal analoge tv-klanten blijft bestaan die naast hun analoog abonnement een digitaal abonnement nemen.[95]

De eenmalige stijging in het voorjaar 2009 kan verklaard worden door de overname van abonnees in het Interkabelgebied. Daarnaast besloot Telenet om vanaf 1 januari 2012 de digitale INDI-klanten als analoge klanten te beschouwen aangezien er geen interactiviteit bestond en de abonnees geen toenemende bedrijfsopbrengsten genereren. Vanaf 26 november 2012 werd het digitale signaal volledig afgebouwd doordat de leveranciers het achterliggende digitale INDI-platform niet langer ondersteunen.

Figuur 53: Evolutie van het aantal Telenet abonnees met uitsluitend een analoog abonnement [96] - tekstuele beschrijving figuur 53

Wat (al dan niet interactieve) digitale televisie betreft zijn er op verschillende platformen verschillende aanbieders actief. Zoals geïllustreerd wordt in figuur 54: Evolutie van het aantal digitale abonnees kent het aantal digitale abonnees over alle platformen heen een toename. Ook hier blijkt de sterke koppositie van Telenet. Over het Vlaamse grondgebied hebben zij ongeveer evenveel abonnees als hun concurrent Belgacom over heel België.

Figuur 54: Evolutie van het aantal digitale abonnees - tekstuele beschrijving figuur 54

In de beslissing betreffende de “Analyse van de markt voor televisieomroep in het Nederlandse taalgebied” van 1 juli 2011 heeft de Conferentie van Regulatoren voor de Elektronische Communicatiesector (CRC) de relevante en geografische markt bepaald. Zij besluit dat de relevante markt overeenstemt met de retailmarkt voor de levering van tv-signalen, inclusief analoge en digitale signalen, via kabel (CATV) en DSL (IPTV). De geografische markt komt overeen met de dekkingsgebieden van de kabelnetwerken.

Ten gevolge van deze beslissing zullen de kabelmaatschappijen alternatieve spelers op hun netwerk moeten toestaan. In de loop van 2012 en 2013 werd door de regulator op basis van de door de kabelmaatschappijen ingediende referentie-aanbiedingen aan het implementatiebesluit gewerkt.

Parallel moet Belgacom zijn netwerk openstellen voor alternatieve operatoren. Base Company heeft op basis van onderhandelingen toegang verkregen tot het netwerk. Onder de merknaam Snow biedt het sinds het voorjaar 2013 televisie aan. Het is echter nog te vroeg om hierover cijfers te rapporteren.

INFOFRAGMENT: De financiële relatie tussen omroepen, distributeurs en auteurs

Door de dubbelzijdigheid van de televisiemarkt kunnen omroeporganisaties als klant én als leverancier beschouwd worden van distributeurs en vice versa. Er kunnen dus geldstromen in beide richtingen lopen.

Deze materie is complex en weinig transparant vermits de omroepen enerzijds transportkosten betalen voor de verspreiding van het signaal maar anderzijds (samen met de auteurs) auteursrechten ontvangen.

Door allerhande belanghebbenden wordt het gebrek aan transparantie over de verdeling van de geïnde auteursrechten aangeklaagd. In juli 2013 werd de oprichting van een regulator voor de auteursrechten aangekondigd.[97] Die zou vooral de belangen van de acteurs moeten verdedigen.

De marktpartijen zijn inderdaad niet geneigd hierover informatie openbaar te maken. Vaak zijn zij zelf tot vertrouwelijkheid gebonden in de contracten die werden aangegaan.

Sinds 2010 vraagt de VRM inzicht in de overeenkomsten die de dienstenverdelers aangingen met de omroeporganisaties. Daarnaast werden overzichten verschaft van de effectief betaalde/ontvangen bedragen voor de periode van de voorbije vijf jaar. Deze oefening wordt jaarlijks herhaald.

Details kunnen niet vrijgegeven worden aangezien zij op strikt vertrouwelijke basis werden meegedeeld.

In het verleden werd enkel informatie opgevraagd over de transfers tussen omroepen en distributeurs. Sinds 2012 vroeg en kreeg de VRM ook de gegevens over de bedragen die aan andere rechthebbenden betaald werden. Deze door een bedrijfsrevisor bevestigde cijfers geven aan dat een bedrag dat hoger ligt dan de som van de bedragen die Telenet apart onder de noemer “auteursrechten” aan zijn eindklanten factureert, effectief uitgekeerd wordt aan rechthebbenden en hun organisaties.

De kabeloperatoren factureren de auteursrechten apart omdat ze wat betreft de prijs van het basisabonnement onder de controle van de prijzendienst vallen. Extra’s zoals auteursrechten worden apart op de factuur vermeld en op die manier kan iedereen berekenen hoe groot de te verdelen som is. Bij andere distributeurs zijn de omroeptransmissiediensten en auteursrechten niet apart gefactureerd maar inbegrepen in de prijs van een “pack”. Daardoor is het voor de begunstigden niet meteen mogelijk om te berekenen hoeveel er in totaliteit uitgekeerd zou moeten worden.

De variatie binnen de aangeleverde prijsinformatie is zodanig groot dat het de VRM niet toestond er een eenduidige logica uit te distilleren.

Voor sommige contracten wordt een vergoeding per abonnee per maand afgesproken, soms wordt er gewerkt met forfaitaire bedragen. In een aantal gevallen bevatten de overeenkomsten ook engagementen tot het spenderen van behoorlijk hoge advertentiebudgetten op bepaalde zenders.

De balans wijst in het merendeel van de gevallen in de richting van de omroepen, maar in sommige gevallen is dit omgekeerd. Deze verhouding blijkt niet per se bevestigd door de populariteit van de zenders in kwestie. De betaalde bedragen schommelen tussen nul euro, over enkele duizenden euro, tot meerdere miljoenen euro. Voor eenzelfde omroep kunnen de bedragen in de relatie met een ander platform zelfs in een volledig andere grootorde liggen. Zo wordt er bijvoorbeeld op sommige platformen in verhouding zeer veel betaald aan buitenlandse openbare omroepen, terwijl dit bij andere platformen minder het geval is.