1.1.3 Distributie: radiosignaaltransmissie

De verspreiding van radio-omroepsignalen vanuit de studio naar de luisteraar kan op verschillende manieren gebeuren: via de ether, satelliet, kabel of het internet. Er kan ook een onderscheid gemaakt worden tussen analoge en digitale radio.

1.1.3.1         Radiosignaaltransmissie via de ether

Analoog

Traditioneel worden radiosignalen verspreid via analoge FM- of AM-uitzendingen. Hoewel de lokale omroepen vaak zelf eigenaar zijn van hun zendinstallatie, wordt er voor de uitbating ook regelmatig beroep gedaan op de diensten van gespecialiseerde firma’s. Landelijke radio’s maken voor hun uitzendingen gebruik van de diensten van zenderoperatoren. De openbare omroep VRT stond tot voor enkele jaren zelf in voor de eigen uitzendingen, maar tegenwoordig worden de uitzendingen verzorgd door Norkring België. Het contract tussen de VRT en Norkring loopt af in maart 2019 en ondertussen is bekend dat het beheer van Norkring België naar Broadcast Partners zal verhuizen.[20]

Tabel 8: Zendoperatoren

Digitaal

Digitale Radio of DAB wordt verspreid via digitale signalen. Samen met de radiosignalen kan aanvullende informatie zoals verkeers- of programma-informatie worden meegestuurd. Vanaf 1997 werden in Vlaanderen de VRT-uitzendingen als enige via DAB verspreid. Sinds 2008 gebeurt dit door tussenkomst van Norkring.

Om naar digitale radio te kunnen luisteren is er wel een DAB-toestel nodig.

Norkring startte in 2014 met het investeren in DAB+, de verbeterde versie van DAB (de ontvangst vereist een DAB+ compatibel toestel). Er kunnen meer zenders uitgezonden worden aan een nog betere kwaliteit. Er zijn ook interactieve mogelijkheden. Op 6 mei 2015 werd het (commerciële) netwerk operationeel. Gaandeweg werd de dekking verder uitgebreid, zodat in september 2018 18 zenders operationeel zijn om in heel Vlaanderen quasi gebiedsdekkend te kunnen uitzenden.

Midden oktober 2017 zette de VRT haar uitzendingen via DAB stop en schakelde de openbare omroep over naar de DAB+-standaard. Ook de landelijke radio-omroeporganisaties Qmusic en Joe zijn sedert september 2017 te beluisteren via DAB+. In augustus 2018 lanceerde Medialaan drie bijkomende DAB+-kanalen (Joe 70s, Joe 80s en Qmusic non-stop) en ging ook Nostalgie van start met uitzenden in DAB+.

Tabel 9: aanbod DAB+ (status september 2018)

Via het besluit van de Vlaamse Regering van 1 juni 2018^[21] wil de Vlaamse Regering de capaciteit voor digitale radio uitbreiden met een derde landelijk DAB+-platform. Bedoeling is om via dit platform op termijn plaats te bieden aan minimum twaalf bijkomende landelijke radiokanalen, waaronder de commerciële netwerkradio’s die tegen uiterlijk september 2019 moeten uitzenden op DAB+.

Na de definitieve goedkeuring door de Vlaamse Regering verschenen zowel het besluit als de oproep voor kandidaten midden juni 2018 in het Belgisch Staatsblad. Kandidaten konden een dossier indienen bij de VRM tot uiterlijk 17 augustus 2018, waarna de VRM ten laatste 120 dagen na de publicatie van die oproep de licenties dient toe te kennen. Aangezien de redactie van het rapport afgesloten werd per 1 oktober was de uiteindelijke beslissing nog niet gekend.

In Vlaanderen is het aantal DAB(+)-luisteraars nog eerder beperkt. Volgens Digimeter 2017^[22] luistert 5,4% (-0,5% t.o.v. 2016) van de Vlamingen naar radio via een DAB- of DAB+-toestel[23]. Dit komt vooral doordat het aanbod via DAB in eerste instantie zeer beperkt was. Eerst zonden de (voormalige) ketenradio’s uit op DAB+, daarna werd het DAB+-aanbod aangevuld met de radiomerken van de landelijke radio-omroepen en uiterlijk op 1 september 2019 moeten de netwerkradio’s uitzenden via DAB+.

In het buitenland is DAB/DAB+ al veel populairder. De eerste Europese landen die DAB invoerden waren Noorwegen, Verenigd Koninkrijk, Zwitserland en Denemarken. Daarna kwamen Nederland en Duitsland, nagevolgd door Polen, Italië en Frankijk. Noorwegen is het eerste land dat een digitale switch-over maakte in 2017 en aldus de analoge uitzendingen stopzette. Daarnaast hebben Zweden en Zwitserland concrete plannen voor een digitale switch-over tegen respectievelijk 2022 en de periode 2020-2024.

1.1.3.2        Radiosignaaltransmissie via de kabel (coax/xDL)

Naast de klassieke omroepsignaaltransmissie via de ether, bestaat er ook transmissie via de kabel (coax of xDSL). De kabelmaatschappijen en xDSL-operator die deze dienst in combinatie met televisie leveren worden onder punt 1.2.3 Distributie: Omroepsignaaltransmissie vermeld.

Indien een omroeporganisatie uitsluitend via kabel gedistribueerd wordt, valt zij volgens het Mediadecreet onder de categorie “Andere radio-omroeporganisaties”.

1.1.3.3        Radiosignaaltransmissie via de satelliet

Via het satellietaanbod TV Vlaanderen (een product van M7-groep, zie verder onder punt 1.2.3.4) kunnen de Vlaamse publieke radiozenders en landelijke private zenders Qmusic, Joe en Nostalgie ontvangen worden.

Begin augustus 2018 lanceerde Joyne, een Nederlandse satellietaanbieder, haar aanbod Joyne Vlaanderen. Het radio-aanbod is eerder beperkt, aangezien enkel de Medialaan-zenders (Qmusic en Joe) aangeboden worden en de VRT-radiozenders in het aanbod ontbreken.[26]

1.1.3.4        Internetradio

Radio kan op verschillende manieren via het internet verspreid worden. Er bestaan platformen voor de verdeling van radio over het internet (bv. Radionomy), platformen voor streaming (bv. Spotify, YouTube Music) en collaboratieve platformen (bv. Soundcloud). Maar ook via sociale netwerken, webradio, geconnecteerde apparaten of gameconsoles kan er radio gestreamd worden. Bij streaming is het mogelijk om rechtstreeks uitgezonden of opgenomen audio te beluisteren. Dit houdt in dat de data van het bestand in gecomprimeerde vorm als een continue stroom worden verstuurd en afgespeeld. Daarnaast zijn er technieken om audiobestanden te downloaden: rechtstreeks downloaden vanop een website of zich abonneren op een podcast.

In de gevallen hierboven gaat het echter niet uitsluitend om radio. Streaming platformen zijn meer een muziekleverancier dan een radio. Maar de meest beluisterde playlists op Spotify zijn vaak van radiozenders. Er is dus sprake van een hoge mate van crossmedialiteit.

Bovendien maken deze nieuwe spelers deals met Vlaamse mediaondernemingen. Zo vertegenwoordigt Pebble Media exclusief Spotify op de Belgische markt. Dit betekent dat Pebble Media het volledige Spotify productaanbod voor zijn rekening neemt en dus zowel display-, video- als audioproducten aanbiedt, alsook de creatieve oplossingen op maat van de adverteerder.^[27]

In juni 2016 kregen de landelijke publieke radio-omroepen elk hun eigen mobiele app. Je kan ermee live naar de radio luisteren maar ook rechtstreeks reageren op de programma’s of muziek delen via sociale media. Er zijn ook apps waarop verschillende Vlaamse radiostations beluisterd kunnen worden, bv. Radio België (Radioworld FM), België FM: Radio online + Radio België (AppMind – Radio FM, Radio Online, Music and News), Radio België (InternetRadio FM en Radio Belgium (Simon Schellaert).

De websites van Vlaamse radiostations die via het internet beluisterd kunnen worden, zullen aan bod komen onder het gedeelte internet. “Vlaamse” radiodiensten, die via het internet worden uitgezonden, dienen aangemeld te worden bij de VRM (zie ook 1.1.2.7 Andere radio-omroeporganisaties).                                                    

Promusic^[28] vermeldt 22 onlinemuziekdiensten in België, waaronder 13 downloadservices, 9 betalende abonnementsdiensten en 4 advertentiegebaseerde diensten. Sommige muziekdiensten bieden meerdere services aan.

Tabel 10: onlinemuziekdiensten