1.5. Convergentie en Crossmedialiteit

1.5.2. Convergentietendensen

De afbakening tussen de verschillende traditionele mediaplatformen (radio, televisie, geschreven pers en internet) is hoe langer hoe minder scherp afgelijnd. Klassieke media gaan hoe langer hoe meer in elkaar schuiven waardoor ‘nieuwe, geavanceerde’ vormen ontstaan.

Convergentie kan zich onder verschillende vormen manifesteren. Een aantal convergentietendensen worden hieronder beschreven en met een voorbeeld uit de praktijk.

Om radio te luisteren heeft de consument steeds minder nood aan een klassiek radiotoestel. Luisteraars kunnen ook gebruik maken van televisie, smartphones, tablets, … om radio te beluisteren. Particuliere radio-omroeporganisaties die hun omroepprogramma's uitsluitend via een kabel-, ethernetwerk of via het internet doorgeven, worden in het mediadecreet “andere radio-omroeporganisaties” genoemd.

Bij convergentie van televisie wordt vooral in de richting van telecom gedacht. Daarbij wordt dan ook aan geconnecteerde televisie gedacht. Geconnecteerde televisie gaat over een kruisbestuiving tussen internet en televisieomroepdiensten. Het is een verzamelnaam van toepassingen die een kruisbestuiving vormen tussen de traditionele, lineaire omroepdiensten en ander media- en randapparatuur.
Als belangrijkste voorbeeld gelden Telenet (Yelo) en Belgacom (TV Overal).

Door de opkomst van de settopboxen van de telecomoperatoren is het voor de consument mogelijk geworden om zijn favoriete programma’s na of voor de live uitzending via “uitgesteld kijken” of preview te bekijken. Dit leidde tot discussies tussen de telecomoperatoren en omroepen die hun business model veranderd zien. Door het uitgesteld kijken kunnen consumenten gemakkelijk advertenties overslaan waardoor het effectieve bereik van publiciteit lager ligt en adverteerders niet het gewenste publiek via televisie bereiken.
Dit heeft er toe geleid dat 3 omroeporganisaties (VRT, VMMa en SBS) werken aan een nieuwe toepassing, ‘Rumble’, waarbij de consument tegen betaling tv-programma’s van hen kan opvragen tot twee (of drie) dagen na de uitzending en dit via smartphone, tablet of televisie.

Door de aard van het medium (papier) kan geschreven pers moeilijk convergeren met elektronische mediaplatformen. Er zijn wel crossmediale initiatieven die vertrokken vanuit printmedia die op hun beurt tot convergentie leiden.

Door de hoge digitaliseringsgraad worden geschreven pers en videobeelden steeds vaker aangeboden via internet. De Persgroep en Roularta willen hierop inspelen door dit aanbod zelf uit te zenden. Daarom hebben Base (KPN Belgium; 50%), Roularta en De Persgroep (samen 50%) reeds in juni 2012 onder de codenaam ‘Hawaii’ verkondigd dat ze een joint venture zouden oprichten. In augustus 2012 werd officiële naam ‘MPlus Group’ bekend gemaakt. Dit platform moet er toe leiden dat hun digitale mediadiensten, zoals video’s, artikels en foto’s, gemakkelijk toegankelijk zijn voor mobiele toestellen zoals smartphone en tablets, en dit via het ontwikkelen van applicaties.[63]Het voorstel ligt momenteel bij de Mededingingsautoriteiten ter controle.

In tegenstelling met geconnecteerde televisie waar internet met televisie wordt gelinkt, bestaat er ook web-tv. Hierbij wordt er televisie (kanalen/programma’s) via het internet verspreid. Web-tv werd, onder punt 1.2.2.4 Niet-lineaire televisiediensten, omschreven als televisieomroepdiensten die via het internet rechtstreeks, zonder specifieke prioriteit, worden aangeboden aan de eindgebruiker.

Zo is Youtube[64]  een website waar iedereen films kan delen met familie, vrienden en de rest van de wereld. Hoewel de plannen zich nog in de beginfase bevinden, heeft YouTube interesse om op termijn themazenders uit te zenden via internet. Dit komt ten goede van adverteerders die op zoek zijn naar specifieke doelgroepen om hun product te promoten. Maar dit heeft ook tot gevolg dat consumenten eventueel televisie kunnen kijken via het internet waardoor zij niet langer een televisieabonnement bij een operator nodig hebben.

YouTube is tot op heden vooral aan het experimenteren in het buitenland en dit vooral met het aanbieden van voetbalwedstrijden, maar heeft dit jaar in België ook het dance festival ‘Tomorrowland’ live uitgezonden. Naarmate meer toestellen rechtstreeks op het internet aangesloten zullen zijn (de zogenaamde connected of smart TV’s), zullen spelers zoals Google TV kunnen doorbreken en zullen websites zoals YouTube belangrijk worden.[65]

In België kondigde WeePeeTV aan dat het televisie via het IPTV-netwerk van Belgacom gaan aanbieden. Hun eerste zender sinds 27 juli 2012 is ‘Life!TV’.
Convergentietendensen en de crossmediale veranderingen in het medialandschap zijn verwant met wijzigingen in andere sectoren.

Een kleine greep uit de massa cijfers toont de stijgende populariteit van tablets aan. Wereldwijd werden er in het tweede kwartaal van 2012 66% meer tablets verkocht (in totaal 25 miljoen tijdens dat kwartaal) dan in dezelfde periode vorig jaar. Sinds de opkomst van de smartphones en tablets daalde de verkoop van computers, laptops, notebooks en netbooks en daalde het gebruik van computers met 35% wanneer de consument ook een tablet bezat.

Ook de verkoop van televisies daalde samen met het gebruik van televisie. Wanneer een tweede televisie stuk gaat, wordt er sneller overgegaan tot aankoop van een tablet om deze tv te vervangen.[66]Wanneer de consument toch een tv aankoopt, bleek dat dit in 2011 in 36% van de gevallen een smart-tv te zijn. Dit ten opzichte van 9% verkochte smart-tv’s in 2009.[67]
De totale computerverkoop in België is met 15% gestegen op jaarbasis. Echter wanneer de tablets uit het cijfer van de computerverkoop gedestilleerd wordt, is er een daling waarneembaar van ongeveer 9%. Dit wijst er op dat de andere apparaten een daling kende tegenover de tablets die een groei kenden van ongeveer 28% (waar deze groei het jaar voordien nog 9% bedroeg).[68]

Ook het gebruik van QR-codes kan gezien worden als een vorm van convergentie / crossmedialiteit. Dit zijn de vierkante blokken bestaande uit zwart-witte vakjes die samen een code vormen. Wanneer de consument met zijn smartphone of tablet hier een foto van maakt, komt hij automatisch terecht op de website die gelinkt is met deze code. Het biedt als voordeel dat de consument, wanneer hij iets interessant tegenkomt, meteen de gewenste achtergrondinformatie kan opzoeken op de relevante website.

Daarnaast volgen ook periodieke bladen de digitale evolutie en spelen hier creatief op in zoals het integreren van QR-codes in hun magazines of als applicatie op de iPad.

Flair (weekblad van Sanoma Media) startte eind augustus 2012 met het invoegen van interactieve pagina’s. Hierdoor kunnen lezers van het magazine via hun smartphone of tablet pagina’s scannen en rechtstreeks terechtkomen op de digitale pagina’s die extra informatie verschaffen rond het fragment. Dit leidt enerzijds tot een betere leeservaring voor de consument die onmiddellijk meer informatie omtrent het product kan vinden, maar anderzijds betekent dit ook een meerwaarde voor adverteerders die op deze manier hun doelpubliek gemakkelijker met hun producten en diensten kunnen laten kennis maken. Dit wordt ook wel ‘augmented reality’ genoemd.[69]Flair is ook als app downloadbaar op de iPad.

Daarnaast zoeken bedrijven steeds meer naar strategische partnerships om een volledige end-to-endoplossing te kunnen bieden aan de consumenten- of zakelijke markt.

Zo zijn Samsung en Belgacom een overeenkomst aangegaan waarbij Samsung Electronics instaat voor de ontwikkeling van verschillende apparaten zodat Belgacom een combinatie van diensten en producten in een end-to-endoplossing kan aanbieden aan het bedrijfsleven.[70]

Belgacom heeft  ook de rechten verworven voor het digitale tv-platform van Nokia Siemens Networks (NSN) zodat deze niet telkens weer bij  kleine wijzigingen aan het platform een beroep moet doen op NSN en zo sneller kan inspelen op de wensen van de consument.[71]

Om de crossmediale tendens te illustreren geven de auteurs in tabel een overzicht van een aantal Vlaamse multimediale merken en de vormen waarin zij geconsumeerd kunnen worden, gegroepeerd volgens eerste verschijningsvorm (Geschreven pers/ Radio/ Televisie). 

[63] De Tijd, “Base in zee met mediabedrijven”, 15 mei 2012
[64] YouTube kan in se niet tot de Vlaamse mediasector gerekend worden. Het is een wereldwijde organisatie die video’s en films via het internet aanbiedt die door internetgebruikers op de website worden geplaatst. YouTube kan echter niet genegeerd worden aangezien deze website steeds meer in concurrentie zal treden met de Vlaamse mediasector via het aanbieden van televisie via internet. 
[65] De Morgen, “Youtube gaat strijd aan met tv-zenders”, 26 juli 2012
[66] De Tijd, “Hoe de iPad alles verandert”, 15 maart 2012
[67] Bron: Gfk Retail and Technology
[68] De Tijd, “Smartphones en tablet breken records”, 17 augustus 2012
[69] Mediaspecs, “Flair zet een eerste stap in de wereld van Augmented Reality met Layar”, 28 augustus 2012, http://jobs.mediaspecs.be/flair-zet-een-eerste-stap-de-wereld-van-augmented-reality-met-layar
[70] Belgacom, “Belgacom en Samsung ondertekenen strategisch partnerschap voor de businessmarkt”, 14 maart 2012,  http://www.belgacom.com/be-nl/newsdetail/ND_20120314_samsung.page
[71] De Tijd, “Belgacom koopt tv-platform”, 18 juni 2012, http://www.tijd.be/nieuws/ondernemingen_telecom/Belgacom_koopt_tv_platform.9205345-3125.art?ckc=1