Korte samenvatting van de beslissing:
De onderzoekscel van de VRM stelde een onderzoek in naar de uitzendingen van de Vlaamse fictiereeks ‘Twee Zomers’, uitgezonden vanaf 6 februari 2022 door NV Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie (VRT).
De zes afleveringen van de reeks werden onderzocht op de naleving van de bepalingen ter bescherming van minderjarigen bij het bekijken van televisiediensten. Het onderzoek betrof zowel de inhoud van de afleveringen als de verschillende manieren waarop zij konden worden bekeken: lineair en niet-lineair, via ÉÉN, VRT NU en via het aanbod van de dienstenverdelers.
Beoordeling door de VRM:
In eerste plaats wordt door de VRM nagegaan of ‘Twee Zomers’ een programma is dat de lichamelijke, geestelijke of morele ontwikkeling van minderjarigen zou kunnen aantasten, in de zin van artikel 42, eerste lid, van het Mediadecreet.
De kamer voor onpartijdigheid en bescherming van minderjarigen besluit dat de reeks ‘Twee Zomers’ elementen bevat die “de lichamelijke, geestelijke of morele ontwikkeling van minderjarigen zouden kunnen aantasten”. De kamer oordeelt met name dat de scène die de groepsverkrachting in beeld brengt mogelijk schadelijk kan zijn voor jonge minderjarigen.
De kamer kan zich niet aansluiten bij de stelling van de VRT dat het feit dat de reeks ‘geschikt’ is voor kijkers vanaf 12 jaar, impliceert dat ze ‘niet schadelijk’ is voor de “geestelijke of morele” ontwikkeling van minderjarigen. Voor de groep minderjarigen onder de 12 jaar zijn er met name wel fragmenten aanwezig die hun ontwikkeling kunnen aantasten.
Dergelijke programma’s vallen onder het relatieve verbod van artikel 42, eerste lid, van het Mediadecreet en mogen enkel worden getoond indien de televisieomroeporganisatie door selectie van de tijd van uitzenden, instrumenten voor leeftijdscontrole of andere technische maatregelen, evenredig aan de mogelijke schade, waarborgt dat minderjarigen die programma’s normaliter niet te horen of te zien krijgen.
Dit betekent geenszins dat dergelijke programma’s niet langer zouden mogen worden uitgezonden, of dat maatschappelijk relevante en moeilijke thema’s niet langer aan bod zouden kunnen komen. Dat dit evenwel ook steeds zonder beperkingen in open net zou moeten kunnen gebeuren, zoals VRT aanvoert, strookt echter niet met de decretale bepalingen ter bescherming van minderjarigen. Er kan immers niet louter vanuit worden gegaan dat ouders meekijken en dit zou volstaan als beschermingsmaatregel.
Voor de beoordeling of er werd gewaarborgd dat minderjarigen, jonger dan 12 jaar, de reeks normaliter niet te zien hebben gekregen, wordt bij de verschillende wijzen waarop de reeks is uitgezonden onderzocht of hiervoor voldoende maatregelen werden genomen.
Wat de lineaire uitzendingen betreft van de reeks tijdens de onderzochte periode, wordt geen overtreding op artikel 42, eerste lid, van het Mediadecreet vastgesteld.
Naast de wekelijkse lineaire uitzendingen via ÉÉN, is ‘Twee Zomers’ vanaf 6 februari 2022 ook meteen in haar volledigheid op aanvraag, niet-lineair, beschikbaar gesteld op het VRT NU-platform en kon de reeks ook op aanvraag worden bekeken bij de dienstenverdelers.
Aangezien de selectie van de tijd van uitzenden als beschermingsmaatregel hier niet van toepassing is, vermits kijken op aanvraag op elk moment van de dag kan gebeuren, moet worden nagegaan of er desgevallend instrumenten voor leeftijdscontrole of andere technische maatregelen aanwezig waren. In voorliggend geval zijn er twee maatregelen die daarvoor in aanmerking kunnen komen, namelijk de vereiste minimumleeftijd voor het aanmaken van een VRT-profiel en de mogelijkheid om via de dienstenverdelers een zogenaamd ‘kinderslot’ in te stellen.
Bij het niet-lineair bekijken van de reeks via het VRT NU-platform wordt de aanmelding vereist met een VRT-profiel. Om een dergelijk profiel te kunnen aanmaken moet je minstens 13 jaar oud zijn. De ingegeven geboortedatum wordt echter niet op juistheid gecontroleerd en kan ook gemakkelijk worden gewijzigd, waardoor het dan ook niet als een instrument voor leeftijdscontrole kan worden beschouwd dat waarborgt dat kinderen de afleveringen van ‘Twee Zomers’ normaliter niet via VRT NU konden opvragen en bekijken.
Bij niet-lineair kijken via de dienstenverdelers wordt de mogelijkheid geboden om een pincode voor ouderlijk toezicht of ‘kinderslot’ in te stellen. Op die manier kunnen programma’s waaraan door de omroeporganisaties een leeftijdscategorie is gekoppeld, afhankelijk van de ingestelde leeftijdsgrens, enkel bekeken worden bij het invoeren van een pincode. Doordat VRT echter niet van bij het begin de leeftijdsclassificatie ‘12+’ aan de reeks heeft meegegeven, kon het kinderslot aanvankelijk niet functioneren als beschermingsmaatregel, hetgeen ook niet werd opgevangen door andere maatregelen. Dit heeft minstens geduurd tot 16 februari 2022, het ogenblik waarop VRT haar vergissing heeft rechtgezet, maar bij bepaalde dienstenverdelers ook nog tot aanzienlijke tijd daarna, omdat hun technische systemen en processen geen snelle rechtzetting mogelijk maakten.
Gelet op voorgaande werd tijdens de onderzochte periode dan ook niet gewaarborgd dat kinderen de niet-lineaire uitzendingen van de reeks normaliter niet konden zien. Bijgevolg heeft de VRT dan ook inbreuken begaan op artikel 42, eerste lid, van het Mediadecreet.
Bij het bepalen van de sanctie stelt de kamer voor onpartijdigheid en bescherming van minderjarigen in de eerste plaats vast dat VRT aannemelijk maakt dat zij er veel zorg aan besteedt om tot een zorgvuldige afweging te komen over het al dan niet toekennen van een leeftijdsclassificatie en -label aan haar programma’s. De kamer neemt er ook nota van dat VRT zich ervan bewust is dat de huidige processen niet waterdicht zijn, en ervoor kunnen zorgen dat vergissingen mogelijk zijn en niet altijd snel rechtgezet kunnen worden.
De kamer houdt er ook rekening mee dat de bepalingen ter bescherming van de minderjarigen uit het Mediadecreet aanzienlijk zijn gewijzigd bij decreet van 19 maart 2021 en met huidige beslissing voor het eerst concrete uitzendingen worden getoetst aan deze nieuwe regelgeving. De evolutie dat een omroeporganisatie verantwoordelijk is om maatregelen ter bescherming van minderjarigen te nemen of te ondersteunen, bij alle lineaire en niet-lineaire manieren om haar programma ’s met een potentieel schadelijk karakter te bekijken, is dan ook mogelijkerwijs nog niet volledig (in de praktijk) doorgedrongen.
De VRM besluit de VRT te waarschuwen.