1.5.2 Convergentietendensen

De afbakening tussen de verschillende traditionele mediaplatformen (radio, televisie, geschreven pers en internet) is hoe langer hoe minder scherp afgelijnd. Klassieke media gaan hoe langer hoe meer in elkaar schuiven waardoor nieuwe, geavanceerde vormen ontstaan.

Convergentie kan zich onder verschillende vormen manifesteren. Een aantal convergentietendensen worden hieronder beschreven en met een voorbeeld uit de praktijk verduidelijkt.

Om radio te luisteren heeft de consument steeds minder nood aan een klassiek radiotoestel. Luisteraars kunnen ook gebruik maken van televisie, smartphones, tablets, … om radio te beluisteren. Particuliere radio-omroeporganisaties die hun omroepprogramma's uitsluitend via een kabel-, ethernetwerk of via het internet doorgeven, worden in het mediadecreet “andere radio-omroeporganisaties” genoemd.

Bij convergentie van televisie wordt vooral in de richting van telecom en dus vooral aan geconnecteerde televisie gedacht. Geconnecteerde televisie gaat over een kruisbestuiving tussen internet en televisieomroepdiensten. Het is een verzamelnaam van toepassingen die traditionele, lineaire omroepdiensten en ander media- en randapparatuur combineren.

Als belangrijkste voorbeeld gelden Telenet (Yelo) en Belgacom (TV Overal). Door de opkomst van de settopboxen van de telecomoperatoren is het voor de consument mogelijk geworden om zijn favoriete programma’s na of voor de live-uitzending via “uitgesteld kijken” of preview te bekijken. Hierdoor kunnen consumenten gemakkelijk advertenties overslaan waardoor het effectieve bereik van spots lager ligt en adverteerders niet het gewenste publiek via televisie bereiken. Naar aanleiding van discussies tussen de telecomoperatoren en omroepen die hun business model veranderd zien, werd een decreet dat handelt over signaalintegriteit uitgevaardigd.[63]

In 2012 werd reeds aangekondigd dat drie omroeporganisaties (VRT, VMMa en SBS Belgium) werkten aan een gezamenlijk platform om televisie te kijken via iPad en iPhone. Dit platform heette toen ‘Rumble’.[64] In februari 2013 werden de plannen concreet door het lanceren van de mobiele applicatie ‘Stievie’. Voorlopig zit dit product in de testfase, maar het zou wel betekenen dat de kijker 10 zenders heeft waaruit hij kan kiezen, 36 uur terug kan gaan om een programma te bekijken en via sociale media actief kan zijn. Het juiste betaalmodel zal afhangen van de testresultaten.[65]

Door de aard van het medium (papier) kan geschreven pers moeilijk convergeren met elektronische mediaplatformen. Er zijn wel crossmediale initiatieven die vertrokken vanuit printmedia die op hun beurt tot convergentie leiden.
De Standaard lanceerde in april 2013 voor de eerste keer een digitale avondeditie van zijn krant, nl. DS Avond. De avondkrant geeft op een lichtvoetige manier een uitgebreider zicht op het nieuws van de dag. Het is enkel digitaal beschikbaar. Het is de eerste krant die deze strategie uitwerkt.[66]

Door de hoge digitaliseringsgraad worden geschreven pers en videobeelden steeds vaker aangeboden via internet. De Persgroep en Roularta willen hierop inspelen door dit aanbod zelf uit te zenden. Daarom hebben Base Company (KPN Group Belgium; 50%), Roularta en De Persgroep (samen 50%) in 2012 onder de naam Hawaii verkondigd dat ze een joint venture zouden oprichten. In augustus 2012 werd de officiële naam MPlus Group bekend gemaakt. Dit platform moest er toe leiden dat hun digitale mediadiensten, zoals video’s, artikels en foto’s, gemakkelijk toegankelijk zouden zijn voor mobiele toestellen zoals smartphones en tablets, en dit via het ontwikkelen van applicaties. In april 2013 werd echter een einde gemaakt aan het mobiel project door de veranderde marktomstandigheden en door een toename van druk op de marges.[67]

In tegenstelling tot geconnecteerde televisie waar internet met televisie wordt gelinkt, bestaat er ook web-tv. Hierbij wordt originele televisiecontent (kanalen/programma’s) via het internet verspreid. Web-tv werd, onder punt 1.2.2.4 Niet-lineaire televisiediensten, omschreven als televisieomroepdiensten die via het internet rechtstreeks, zonder specifieke prioriteit, worden aangeboden aan de eindgebruiker.
In praktijk betekent het bijvoorbeeld dat de kijker websites en applicaties op het televisietoestel kan bekijken. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om interactief deel te nemen aan conversaties over tv-programma’s door het sturen van tweets.

Zo is YouTube een website waar iedereen (al dan niet zelfgemaakte) video’s kan delen met familie, vrienden en de rest van de wereld. Tot voor kort werd dit platform niet gebruikt door Vlaamse televisieomroepen. Zij plaatsten hun online content eerder op hun eigen websites of krantenwebsites. Sinds mei 2013 kwam hier verandering in doordat de VMMa besliste om als eerste Vlaamse televisieomroeporganisatie een deel van zijn zenders (VTM, 2BE en Jim) via de videowebsite uit te zenden. Het staat zelf in voor de commercialisering van het kanaal.[68]
Dit komt ten goede van adverteerders die op zoek zijn naar specifieke doelgroepen om hun product te promoten. Maar dit heeft ook tot gevolg dat consumenten eventueel televisie kunnen kijken via het internet waardoor zij niet langer een televisieabonnement bij een operator nodig hebben.

In België kondigde WeePeeTV aan dat het televisie via het IPTV-netwerk van Belgacom gaan aanbieden. Hun eerste zender sinds 27 juli 2012 was „Life!TV‟. Vandaag is het mogelijk om het vaste pakket (met Eén, Canvas, Ketnet, VTM en 2BE) aan te vullen met 22 binnen- en buitenlandse zenders.[69]

Convergentietendensen en de crossmediale veranderingen in het medialandschap hebben ook hun invloed op de verkoop van toestellen (vb. televisietoestellen, computers, …).

Een kleine greep uit de massa cijfers toont de stijgende populariteit van tablets aan. Wereldwijd werden er in het tweede kwartaal van 2012 66% meer tablets verkocht (in totaal 25 miljoen tijdens dat kwartaal) dan in dezelfde periode vorig jaar. De eerste zes maanden van 2013 werden er in België 720.000 tablets en 1,1 miljoen smartphones verkocht.[70] Sinds de opkomst van de smartphones en tablets daalde de verkoop van computers, laptops, notebooks en netbooks en daalde het gebruik van computers met 35% wanneer de consument ook een tablet bezat. Het uitblijven van innoverende ideeën door fabrikanten zelf zorgt voor extra druk op de verkoop van computers.[71]

Ook de verkoop van televisies daalde samen met het gebruik van televisie. Wanneer een tweede televisie stuk gaat, wordt er sneller overgegaan tot aankoop van een tablet om deze tv te vervangen. De verkoop en omzet van dvd-spelers daalde tussen 2007 en 2011.[72] Mogelijkerwijze gebeurde dit ten gevolge van een wijziging in het consumentengedrag. De settopboxen laten de kijker toe om op een gemakkelijke manier programma’s en films op te nemen.

Het gebruik van QR-codes kan gezien worden als een vorm van convergentie / crossmedialiteit. QR-codes zijn de vierkante blokken bestaande uit zwart-witte vakjes die samen een code vormen. Wanneer de consument met zijn smartphone of tablet hiervan een foto maakt, komt hij automatisch terecht op de website die gelinkt is met deze code. Het biedt als voordeel dat de consument, wanneer hij iets interessant tegenkomt, meteen de gewenste achtergrondinformatie kan opzoeken op de relevante website.

Daarnaast zoeken bedrijven steeds meer naar strategische partnerships om een volledige end-to-endoplossing te kunnen bieden aan de consumenten- of zakelijke markt.
Zo zijn Samsung en Belgacom een overeenkomst aangegaan waarbij Samsung Electronics instaat voor de ontwikkeling van verschillende apparaten zodat Belgacom een combinatie van diensten en producten in een end-to-endoplossing kan aanbieden aan het bedrijfsleven.

Belgacom heeft ook de rechten verworven voor het digitale tv-platform van Nokia Siemens Networks (NSN) zodat deze niet telkens weer bij kleine wijzigingen aan het platform een beroep moet doen op NSN en zo sneller kan inspelen op de wensen van de consument.
Microsoft kondigde de overname van het Finse concern Nokia aan in september 2013. Hierdoor staat het zelf in voor de ontwikkeling van smartphones en hoopt het zo aansluiting te vinden met de concurrenten Apple en Samsung.

Door de verscheidenheid aan toestellen om media te consumeren, wordt de consument steeds beter in multitasken. Tijdens het televisiekijken, gebruikt 52,6% van de kijkers zijn gsm/smartphone, 48,9% zijn laptop en 19,1% zijn tablet. Daarnaast leest 47,6% de krant of een tijdschrift en luistert 17,2% naar de radio.[73]