De Vlaamse Regulator voor de Media, de onafhankelijke toezichthouder voor de Vlaamse audiovisuele media, onderzocht de uitzending van de seizoensfinale van de serie Thuis (vrijdag 26 juni 2015 & heruitzending op zondag 30 augustus 2015).
Aan het einde van de seizoensfinale wordt getoond hoe het personage Luc een poging tot zelfdoding uitvoert. De kijker krijgt te zien hoe het personage een touw over een balk gooit, op een stoel gaat staan, het touw om zijn hals legt en aansnoert, verschillende malen naar adem hapt en ten slotte de stoel wegduwt met zijn voet. Gedurende een vijftal seconden worden nog de bengelende en schokkende voeten van Luc in beeld gebracht, waarna het programma en het seizoen van Thuis eindigt.
Mediadecreet
Artikel 42 van het Mediadecreet bevat een relatief verbod met betrekking tot uitzendingen die “schade zouden kunnen toebrengen” aan de lichamelijke, geestelijke of zedelijke ontwikkeling van minderjarigen. Uitzendingen die onder het relatieve verbod vallen mogen toch worden getoond indien ofwel door technische maatregelen (codering) ofwel door de keuze van het tijdstip van uitzending wordt gewaarborgd dat minderjarigen de uitzendingen normaliter niet zullen zien of beluisteren. Bij dergelijke ongecodeerde uitzendingen moet bovendien naast de keuze van het tijdstip van uitzending een akoestische waarschuwing of visueel symbool worden gebruikt.
Beoordeling door VRM
De VRM meent dat de uitgezonden beelden voor minderjarigen zeer confronterend en angstwekkend zijn. De VRM is dan ook van oordeel dat de inhoud van de seizoensfinale met de (poging tot) zelfdoding van dien aard is dat deze voor sommige minderjarigen leeftijds- en ontwikkelingsinadequaat is en dat het risico bestaat dat de inhoud schade toebrengt aan de lichamelijke, geestelijke of zedelijke ontwikkeling van minderjarigen overeenkomstig artikel 42, tweede lid, van het Mediadecreet.
Meer specifiek wat de relatie tussen zelfdoding in de media en suïcidaal gedrag betreft, kan worden verwezen naar de (achtergrondinformatie bij) de mediarichtlijn van Werkgroep Verder, een terreinorganisatie voor nabestaanden na zelfdoding. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt immers dat hoewel de media preventief kunnen werken, zij vaker, afhankelijk van de manier waarop zelfdoding aan bod komt, suïcide uitlokken. Met name twee schadelijke effecten (kopieergedrag - normaliseren van zelfdoding & het voorstellen ervan als een ‘normale’ wijze van handelen om problemen op te lossen) worden onderscheiden bij het behandelen van zelfdoding in de media.
De onderzochte seizoensfinale van Thuis werd ongecodeerd uitgezonden op vrijdag 26 juni en zondag 30 augustus (aanvang omstreeks 20u10, eindigend omstreeks 21u). Dit is een tijdstip waarop een breed publiek kan worden bereikt, inclusief jonge kinderen. Daardoor was niet gewaarborgd dat minderjarigen de bewuste aflevering niet zouden zien. Bovendien vereist het Mediadecreet dat dergelijke ongecodeerde uitzendingen steeds voorafgegaan worden door een akoestische waarschuwing of gedurende de hele uitzending herkenbaar zijn aan een visueel symbool. De VRM meent dat de aankondiging vlak voor de heruitzending op 30 augustus kan beschouwd worden als een akoestische waarschuwing zoals vermeld in het Mediadecreet. Bij de uitzending van 26 juni ontbreekt een dergelijke waarschuwing.
De VRM besluit dan ook dat de VRT, door op 26 juni en 30 augustus 2015 op ‘één’ omstreeks 20u de seizoensfinale van Thuis uit te zenden, de bepalingen van het Mediadecreet heeft geschonden. Bovendien ontbrak bij de uitzending op 26 juni een passende waarschuwing. De VRM besluit de VRT te waarschuwen voor deze inbreuk op het Mediadecreet.
NOOT: De VRM benadrukt dat ingevolge de vrijheid van expressie (artikel 37 van het Mediadecreet) het geenszins verboden is om in televisieprogramma’s moeilijke en gevoelige thema’s (zoals zelfdoding) aan bod te laten komen. Maar dit dient te gebeuren met respect voor de wettelijke bepalingen die van toepassing zijn op de programma’s van de audiovisuele mediadiensten, zoals vastgelegd in het Vlaams Mediadecreet, inzonderheid wat de bescherming van minderjarigen betreft.
LINK: Mediarichtlijn 'kwaliteitsvol en correct berichten over zelfdoding'