1.1.2 Aggregatie: radio-omroeporganisaties

Het beschikbare spectrum is gelimiteerd. Daarom heeft de Vlaamse overheid in het Mediadecreet regels vastgelegd aangaande het gebruik van het deel van het spectrum dat toegewezen werd aan radio-omroep.

Volgens het decreet kan een onderscheid gemaakt worden tussen openbare of publieke radio-omroeporganisaties enerzijds en private radio-omroeporganisaties anderzijds. Publieke radio-omroeporganisaties kunnen verder worden onderverdeeld in landelijke publieke radio-omroeporganisaties en regionale publieke radio-omroeporganisaties.

Het Mediadecreet maakt voor de particuliere radio-omroeporganisaties een onderscheid tussen lineaire en niet-lineaire radio-omroeporganisaties. De lineaire worden dan ook nog eens onderverdeeld in:

• Landelijke private radio-omroeporganisaties,

• Regionale private radio-omroeporganisaties,

• Netwerkradio-omroeporganisaties,

• Lokale radio-omroeporganisaties,

• Andere radio-omroeporganisaties.

De categorie “Andere radio-omroeporganisaties” ontstond ten gevolge van de introductie van nieuwe technologieën voor de uitzending van radioprogramma’s (bv. internetradio, DAB/DAB+). De indeling van de schakel aggregatie in categorieën is hier dus eigenlijk afhankelijk van verschillen binnen de schakel distributie. Oorspronkelijk waren radio-omroeporganisaties voornamelijk verticaal geïntegreerde organisaties die zowel de aggregatie als de distributie voor hun rekening namen.

De categorie “netwerkradio-omroeporganisaties” ontstond om in afwachting van de analoge switch-off de diversiteit in het commerciële radiolandschap te bewaren. De uitzending van de radio-omroepprogramma’s van de landelijke radio-omroeporganisaties in FM zal immers worden stopgezet. De Vlaamse Regering bepaalt de datum van die afschaffing van de FM-uitzendingen en de modaliteiten ervan. Die datum is afhankelijk van een tweejaarlijks monitoringsrapport waarin de evolutie van de groei van het totale digitale radio luisteren, de DAB+-progressie en de resultaten van sectorgedragen overleg worden nagegaan. Vanaf 1 september 2018 moeten de landelijke radio-omroeporganisaties wel uitzenden via DAB+.

De netwerkradio-omroeporganisaties, die vanaf 1 januari 2018 kunnen worden opgestart, kunnen geen volledige landelijke dekking verwerven op de FM-band, maar hun dekking is wel dermate uitgebreid dat zij diverse stedelijke regio’s binnen Vlaanderen bereiken. In de toekomst kan de Vlaamse Regering ook deze radio-omroeporganisaties opleggen om via DAB+ uit te zenden.

Tezamen met de opstart van netwerkradio-omroeporganisaties worden de lokale radio-omroeporganisaties hervormd. Met deze hervorming verdwijnt de mogelijkheid tot samenwerkingsverbanden tussen lokale radio-omroepen zoals die vandaag bestaan. Occasionele samenwerkingen bij eenmalige grote acties of uitzonderlijke gebeurtenissen blijven wel mogelijk. Ook aan de overdracht van erkenningen komt een einde. Bij een stopzetting van de activiteiten keert het frequentiepakket van een lokale radio-omroep terug naar de overheid.

De toekenning van frequenties aan omroepen gebeurt tijdens een erkenningsronde. De vorige algehele erkenningsronde dateert van 2005. In 2017 was er een nieuwe erkenningsronde voor de netwerkradio-omroeporganisaties en lokale radio-omroeporganisaties. In september 2017 werden de vier netwerkradio-omroeporganisaties erkend, zijnde SBS Media Belgium, VBRO, CFM en BG Consulting. De erkenningsronde voor de lokale radio-omroeporganisaties loopt tot het najaar van 2017. 35 vzw’s werden in juli 2017 echter al erkend als lokale radio-omroeporganisatie omdat ze voor hun frequentiepakket de enige kandidaat waren. De licenties voor de landelijke private radio-omroeporganisaties werden verlengd met vier jaar.

1.1.2.1        Landelijke publieke radio-omroeporganisaties

Landelijke publieke radio-omroeporganisaties worden publiek gefinancierd en zenden uit voor de hele Vlaamse Gemeenschap.

De Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie biedt de Vlaamse luisteraar vier landelijke radio’s aan. Radio 1 is de algemene nieuws- en informatiezender. Klara is de cultuurzender die voornamelijk aandacht besteedt aan klassieke muziek. MNM is de hitradio van de VRT. Ten slotte is er Studio Brussel dat zich met nieuws en brede culturele informatie richt tot de luisteraar. Je kan de zenders beluisteren via verschillende platformen, zoals weergegeven in Tabel 2: Landelijke publieke radio-omroeporganisaties. Sinds 1 januari 2012 worden de uitzendingen van Radio 1 en Radio 2 ook via satelliet verspreid.

Tabel 2: Landelijke publieke radio-omroeporganisaties

1.1.2.2        Regionale publieke radio-omroeporganisaties

Regionale publieke radio-omroeporganisaties worden publiek gefinancierd en zenden uit voor een welbepaalde regio die maximaal één provincie bestrijkt.

De VRT biedt met Radio 2 ook regionale radio aan. Radio 2 heeft een breed en overwegend Nederlandstalig muziekprofiel. Typerend voor Radio 2 is zijn verankering in de regio’s en de ontkoppeling van zijn aanbod waarbij regionale actualiteit centraal staat.

Tabel 3: Regionale publieke radio-omroeporganisaties

1.1.2.3        Landelijke private radio-omroeporganisaties

Landelijke private radio-omroeporganisaties zenden uit voor de hele Vlaamse Gemeenschap.

Vanaf het begin van de jaren 1980 konden private radio-omroepen in Vlaanderen legaal uitzenden. Hun bereik was echter beperkt tot het lokale niveau.

In 2001 verloor de VRT zijn monopolie voor landelijke radio, door de toekenning van licenties voor landelijke private radio’s aan 4fm en de Vlaamse Media Maatschappij (VMMa) (Q-Music, vanaf 31/08/2015 Qmusic).

Na de overname van 4fm door de VMMa in mei 2007, werd de VMMa de enige aanbieder van landelijke private radio in Vlaanderen. Op 1 april 2009 werd de naam 4fm veranderd in JOEfm en daarna in JOE. Eind 2013 kondigde de VMMa aan dat het bedrijf vanaf 2014 “Medialaan” zal heten.

Daarnaast bestonden er vroeger ook een aantal regionale private radio-omroepen. Door een samenwerkingsverband vormden zij sinds maart 2010 de facto een landelijke zender. Op 11 september 2012 werd de VRM formeel ingelicht door de licentiehouders dat zij hun zendvergunningen overdroegen aan de landelijke radio-omroeporganisatie, Nostalgie – Vlaanderen Één.

Vanaf 1 september 2018 moeten de landelijke radio-omroeporganisaties ook uitzenden via DAB+. Joe en Qmusic zenden momenteel al uit via DAB+.

Tabel 4: Landelijke private radio-omroeporganisaties

1.1.2.4        Regionale private radio-omroeporganisaties

Regionale private radio-omroeporganisaties zenden uit voor een welbepaalde regio die maximaal één provincie bestrijkt.

Bij decreet van 25 oktober 2002 werd de mogelijkheid voorzien om particuliere regionale radio-omroepen te erkennen, die uitzenden voor maximaal één provincie. Initieel werden erkend: Antwerpse Radio NV, die radio bracht onder de naam Antwerpen 1; De Vrije Golf vzw met Contact Vlaams-Brabant; Radio Gent vzw met Go FM; Prometheus incorporated (later herdoopt tot “Radio West-Vlaanderen 1”) met radio Mango en FM Limburg van Facta Media.

Sinds de decreetwijziging van 2 februari 2007 werd het voor regionale radio’s mogelijk om samen te werken. In maart 2008 verenigden 4 van de 5 regionale radio-omroepen zich onder de merknaam Nostalgie. FM Limburg sloot hierbij aan op 4 maart 2010.

De facto vormden ze dus een landelijke zender. Op 11 september 2012 werd de VRM formeel ingelicht door de licentiehouders dat zij hun zendvergunningen overdroegen aan de landelijke radio-organisatie, Nostalgie – Vlaanderen Één.

Hoewel het in theorie mogelijk blijft om regionale radio in Vlaanderen te organiseren, is er in de praktijk geen aanbod.

1.1.2.5        Private netwerkradio-omroeporganisaties

Private netwerkradio-omroeporganisaties zenden uit in diverse stedelijke regio’s

In het Besluit van de Vlaamse Regering houdende bepaling van het aantal particuliere landelijke, regionale, netwerk- en lokale radio-omroeporganisaties dat kan worden erkend en houdende de opstelling van het frequentieplan en de vaststelling van de frequentiepakketten die ter beschikking worden gesteld van de particuliere landelijke, regionale, netwerk- en lokale radio-omroeporganisaties van 21 april 2017 werden vier frequentiepakketten voor private netwerkradio-omroeporganisaties voorzien.

Tussen 16 mei en 14 juni 2017 konden kandidaat-netwerkradio-omroeporganisaties een dossier indienen om een erkenning te bekomen. In september 2017 werden de erkenningen voor de specifieke frequentiepakketten toegekend. De indeling van de frequentiepakketten staat in tabel 5. Het is de eerste keer dat deze frequentiepakketten worden toegekend. De Vlaamse Regering kan in de toekomst ook deze radio-omroeporganisaties verplichten om uit te zenden via DAB+.

Tabel 5: private netwerkradio-omroeporganisaties

Bij het afsluiten van de redactie was er nog niet veel meer bekend over deze vier nieuwe radio’s. Er was wel sprake dat het nieuwe radioproject van SBS Media Belgium zou uitgewerkt worden in nauwe samenwerking met Mediahuis en Nostalgie (onderdeel van Mediahuis). Ook het nieuwe radioproject van CFM zou een structurele overeenkomst hebben met Flair (onderdeel van Sanoma Media Belgium).

1.1.2.6        Lokale radio-omroeporganisaties

Lokale radio-omroeporganisaties zenden uit voor een stad, een deel van een stad, een gemeente, een beperkt aantal aansluitende gemeentes of een welbepaalde doelgroep.

Het frequentiebesluit van 1 september 2006 voorzag 294 frequenties voor lokale radio. In de loop van de jaren werden een aantal radio’s op non-actief gezet. Regelmatig zijn er klachten en/of vaststellingen over ongeoorloofde verhoging van het uitzendvermogen van vergunde zendinstallaties, met storingen als gevolg. Een groot aantal lokale radio’s maakt deel uit van een samenwerkingsverband tussen minimaal 2 omroeporganisaties.

Onderstaande Tabel 6: Samenwerkingsverbanden tussen lokale radio's geeft de evolutie weer van de deelnemers aan verschillende samenwerkingsverbanden of ketenvorming tussen Vlaamse lokale radio’s. Na de nieuwe erkenningsronde verdwijnt de mogelijkheid tot het aangaan van samenwerkingsverbanden tussen lokale radio-omroeporganisaties.

Het aantal aangesloten omroeporganisaties geeft een indicatie van de grootte van het samenwerkingsverband. Het vormt echter geen absolute indicatie voor het bereik van de lokale radio’s.^[10]

Het aantal radio’s dat deel uitmaakt van een samenwerkingsverband bleef in 2017 erg hoog (70%), maar daalde wel t.o.v. 2016. Waarschijnlijk komt dit door de aankomende hervorming. Er vielen gedurende het laatste jaar weinig individuele verschuivingen tussen de ketens te noteren. In 2015 werden de Belgische Sanoma-activiteiten herschikt en vervoegden 16 StoryFM radio’s zich bij FamilyRadio.

Tabel 6: Samenwerkingsverbanden tussen lokale radio's

Sinds de lancering van DAB+ zijn er een aantal van de lokale radio’s of ketens die hun signaal ook op deze wijze verspreiden, met name Club FM, Familyradio, Radio FG, Radio Maria, Radio Stad, Topradio, VBRO en VBRO Evergreen (themazender van VBRO). Ook BBC World Service zit ondertussen op DAB+.

In 2017 werd er een nieuwe erkenningsronde gestart. Met het Besluit van de Vlaamse Regering houdende bepaling van het aantal particuliere landelijke, regionale, netwerk- en lokale radio-omroeporganisaties dat kan worden erkend en houdende de opstelling van het frequentieplan en de vaststelling van de frequentiepakketten die ter beschikking worden gesteld van de particuliere landelijke, regionale, netwerk- en lokale radio-omroeporganisaties van 21 april 2017 kregen lokale radio-omroeporganisaties de mogelijkheid om zich kandidaat te stellen voor 123 specifieke frequentiepakketten. Met deze hervorming verdwijnt de mogelijkheid tot aangaan van samenwerkingsverbanden tussen lokale radio-omroepen zoals die vandaag bestaan.

Op 14 juli 2017 werden er 35 erkenningen toegekend aan vzw’s als lokale-omroeporganisatie. In bijlage 1 ziet u hiervan een overzicht. Er werd voor geopteerd om de erkenningen in verschillende fases te laten verlopen. Voor 35 kandidaten, wier aanvraag ontvankelijk werd bevonden, kon men vaststellen dat zij de enige aanvrager waren voor een specifiek lokaal frequentiepakket en dat zij geen andere aanvraag voor een ander (lokaal) frequentiepakket hadden ingediend waarvoor tevens nog andere aanvragers konden kandideren. Aan deze 35 kandidaat-lokale radio-omroeporganisaties werd meteen een erkenning toegekend, gezien enerzijds het dossier ontvankelijk was en anderzijds een vergelijkende toets met andere kandidaat-omroepen overbodig was. Wel moeten zij nog bij de VRM een aanvraag indienen voor een zendvergunning per frequentie uit het hen toegekende frequentiepakket.

Deze 35 radio-omroeporganisaties dienen vervolgens contact op te nemen met de VRM voor het aanvragen van een zendvergunning per frequentie uit het hen toegekende frequentiepakket.

1.1.2.7        Andere radio-omroeporganisaties

Particuliere radio-omroeporganisaties die hun omroepprogramma's uitsluitend via een kabel-, ethernetwerk of via het internet doorgeven, worden andere radio-omroeporganisaties genoemd.

Vermits radioprogramma’s door de introductie van nieuwe distributietechnieken ook op andere wijze dan via de ether uitgezonden kunnen worden, heeft de decreetgever een nieuwe categorie omroeporganisaties ingevoerd. Binnen deze categorie zijn er een aantal subcategorieën. Het gaat voornamelijk om radio’s die hun programma’s via de kabel of via het internet verdelen. Aangezien de toegang tot de kabel of het internet niet schaars is - in tegenstelling tot wat geldt bij de ether - is er geen opportuniteitsoordeel of selectie van overheidswege vereist en volstaat voor deze categorie van radio-omroeporganisaties een aanmelding bij de VRM.

Onderstaande Tabel 7: Andere radio-omroeporganisaties via kabel geeft een overzicht van de ondernemingen die bij de VRM als radio-omroeporganisaties zijn aangemeld om uitsluitend via de kabel te worden doorgegeven.

Radio-omroepen die naast de kabel ook via de ether beluisterbaar zijn, behoren in principe niet tot deze categorie. Sommigen corresponderen in de praktijk wel met bestaande ketenradio’s.

Tabel 7: Andere radio-omroeporganisaties via kabel

Verder hebben een aantal radio-omroeporganisaties die via internet uitzenden een kennisgeving ingediend.

Tabel 8: Overige kennisgevingen

1.1.2.8        Niet-lineaire radio-omroeporganisaties

Niet-lineaire radio-omroeporganisaties zijn aanbieders van niet-lineaire radiodiensten. Deze radiodiensten worden in het Mediadecreet omschreven als:

“Een omroepdienst die de gebruiker de mogelijkheid biedt om auditieve programma’s te beluisteren op zijn individuele verzoek en op het door hem gekozen moment op basis van een door de omroeporganisatie geselecteerde programmacatalogus.”

Een voorbeeld hiervan is de VRT-radiospeler die de luisteraar de mogelijkheid biedt uitgezonden radioprogramma’s op te vragen en te beluisteren. De landelijke private radio-omroeporganisaties bieden aan de hand van podcasts en audioverslagen ook niet-lineaire radiodiensten aan.

Tabel 9: Andere radio-omroeporganisaties via internet (niet-lineair)