1.5 Besluit

In dit eerste hoofdstuk werd de Vlaamse mediasector afgebakend door na te gaan welke spelers in welke mediasegmenten actief zijn.

Wat radio betreft, werd de laatste erkenningsronde voor lokale radio-omroeporganisaties gehouden in 2019. De landelijke radio-omroepen evenals de erkende netwerkradio-omroeporganisaties kunnen momenteel allemaal beluisterd worden via DAB+.

De licenties voor de landelijke en regionale private radio-omroeporganisaties werden verlengd t.e.m. 2021. De licenties voor de lokale en netwerkradio-omroeporganisaties werden toegekend voor 9 jaar.

In november 2018 ging de digitalisering van de radiosector echt van start met De Week van de Digitale Radio. Uit de nulmeting Digitale Radio bleek toen dat 21% van het totale radio-luistervolume digitaal was. In het kader van de digitalisering van het radiolandschap hebben VRT, DPG Media en Mediahuis samen een licentie genomen op Radioplayer, een universele radiospeler en app, voor de hele Vlaamse radiomarkt. Om dit mogelijk te maken werd de cvba Digitale Radio Vlaanderen opgericht. In juli 2019 werd Radioplayer Vlaanderen effectief gelanceerd.

Door de toekenning van de licentie voor het aanbieden van de multiplex 5A en 5D werd de beschikbare commerciële DAB+-capaciteit in 2019 verdubbeld. Intussen is deze extra capaciteit reeds volledig ingevuld. De vraag naar DAB+-capaciteit is dus groter dan het beschikbare spectrum.

Aansluitend bij de crossmediale tendens ging Studio Brussel in 2017 van start met het maken van audiovisuele docureeksen. In 2019 volgden o.a. Rock’n Roll High School en Studio Ibiza: Het Oude Testament. Doordat SBS Media Belgium in 2018 een licentie voor een netwerkradio verwierf, kan SBS, een crossmediale strategie uitbouwen door de samenwerking met NRJ Vlaanderen.

Wat televisie betreft, zijn de voornaamste recente wijzigingen in het ecosysteem de volledige overname van De Vijver Media (SBS Belgium) door Telenet en de volledige integratie van Medialaan (nu: DPG Media) in De Persgroep nv (Nu: DPG Media Group).

In 2019 lag de focus van de tv-omroeporganisaties (én dienstenverdelers) op het uitbouwen van de online (lineaire en niet-lineaire) televisiediensten. Zo vinden we steeds meer volledige televisie-inhoud terug op de websites en apps van tv-omroepen. Via VTM GO en VRT NU kan er zowel live als uitgesteld naar programma’s gekeken worden. Medialaan zet sterk in op het online tv-kijken, onder meer door de productie van webseries die exclusief via het internet worden uitgezonden, maar ook via de lancering van VTM GO. Ter promotie van VTM GO werd de nieuwe fictiereeks Gina en Chantal eerst via VTM GO niet-lineair ter beschikking gesteld. VRT NU presenteerde in het najaar van 2018 de reeks Dertigers, die meteen volledig beschikbaar gesteld werd via VRT NU en nadien lineair uitgezonden werd. Het online televisieaanbod van de derde grote Vlaamse televisie-omroeporganisatie SBS staat momenteel nog minder ver. Hoewel o.a. met de eerst via het internet uitgezonden jongerenserie wtFOCK in 2019 concrete stappen gezet werden door de SBS-groep.

Ook de dienstenverdelers speelden in 2019 in op het wijzigend kijkgedrag van de Vlaamse mediaconsument door nieuwe producten te lanceren, denk maar aan YUGO van Telenet en Epic Combo van Proximus. Daarnaast proberen dienstenverdelers en distributieplatformen in de plaats te treden van traditionele televisieomroepen door de curatiefunctie op te nemen. Via nieuwe interfaces, die gebruikmaken van algoritmen, wordt een gepersonaliseerd aanbod aan de mediaconsument gepresenteerd. Dat aanbod is eerder content dan wel zendergedreven. De traditionele tv-omroepen zien dat hun aggregatie en curatierol onder druk staat en vrezen voor hun zichtbaarheid binnen het aanbod.

Vlaamse kijkers worden ook in toenemende mate verleid door het Amerikaanse Netflix. Proximus biedt de mogelijkheid om, mits extra kosten, de Netflixcatalogus te raadplegen via hun niet-lineaire diensten. Ook Telenet-klanten kunnen met de nieuwe digicoder Netflix gaan gebruiken. Nog andere internationale spelers (Disney, Warner Media, Apple, …) richten hun vizier in de nabije toekomst op Vlaanderen met nieuwe VOD-platformen.  

Door de populariteit van buitenlandse videodiensten en platformen, vloeit aan belangrijk deel van de reclame-inkomsten naar het buitenland. In juni 2019 werd hierop een nieuw antwoord geformuleerd met de aankondiging van de Belgian Data Alliance, een samenwerkingsverband waarin uitgeverijen, televisieomroepen en telecomoperatoren zitten voor een megaproject rond gepersonaliseerde reclame. De data-alliantie wil met de tests rond het delen van klantendata trachten om weerwerk te bieden tegen de waargenomen digitale advertentielekken.

Ook de groei van niet-lineaire en online kijkvormen en de mogelijkheid om reclame door te spoelen via de settopbox, zorgen voor een sterke druk op de reclame-inkomsten van de klassieke omroepen. In 2019 bleef ook de Vlaamse Netflix op de politieke agenda staan. Het Vlaams Parlement nam zelfs een decretaal initiatief om de doorgifte van een betalende niet-lineaire televisiedienst mogelijk te maken.

In 2019 werden verdere stappen gezet inzake gepersonaliseerde reclame. In navolging van SBS, dat sinds 2017 werkt aan adressable advertising bij het live tv-kijken, gingen Proximus en ook Medialaan in 2019 van start met gepersonaliseerde reclame aan mensen die live televisie kijken. Verder wordt targeted advertising gebruikt op VTM GO.

Omdat de regionale omroepen het financieel moeilijk blijven hebben, werden beleidsbijsturingen aangekondigd. Op basis van de principes uit de conceptnota regionale televisieomroepen van de Vlaamse Regering van juli 2017 werden enerzijds nieuwe samenwerkingsovereenkomsten met de Vlaamse regionale televisieomroepen en de koepelorganisatie NORTV afgesloten en anderzijds aanpassingen aan het regelgevende kader goedgekeurd.

Er blijven zaken bewegen in de Vlaamse krantenmarkt. De redactionele websites van kranten zetten sterk in op video. Dit is een duidelijke tendens naar meer convergentie. Dit komt vooral tot uiting bij DPG Media die alle nieuwsredacties, in het zogenaamde News City, wil samenbrengen en kranten-, online- en tv-redacties probeert te integreren. Voorlopig is het de vraag wat hiervan de impact is op zijn digitale merkenstrategie.

In 2018 richtte de minister van Media een Vlaams Journalistiek Fonds (VJF) op. Het project wordt opgestart onder de vleugels van het VVJ en journalismfund.eu. In december 2018 heeft het VJF 500.000 euro subsidie toegekend aan 11 projecten.

De titels op de Vlaamse krantenmarkt blijven al jaren dezelfde. Qua eigendom noteren we wel verschuivingen. Roularta nam de 50%-participatie van De Persgroep in Mediafin (uitgever van De Tijd) over.

Door de overname van de Roularta-aandelen in Medialaan maakt Medialaan voortaan integraal deel uit van De Persgroep. Medialaan nam het media-aanbod van De Persgroep Publishing (nu DPG Media Services) over en veranderde van naam naar DPG Media.

De magazinemarkt blijft onstabiel. De convergentie tussen het papieren en digitale medium verloopt minder vlot bij de magazines dan bij de kranten. Er worden beduidend minder digitale edities van tijdschriften verkocht.

In 2018 raakte bekend dat DPG Media uitgeverij Cascade zou overnemen. In 2019 nam De Deeluitgeverij, een start-up, de meeste titels van uitgeverij Cascade over van DPG Media, buiten het tv-weekblad Primo en het wetenschapsblad Eos. Primo werd ondergebracht bij de showbizzcluster van DPG Media. Eos werd verankerd in een redactionele vzw en sloot een overeenkomst af met de Vlaamse overheid.

GMGroup, vooral bekend van Newsmonkey, lanceerde in juli 2019 een nieuw maandblad, Newsweek, een Nederlandstalige versie van het Amerikaanse tijdschrift.

Qua distributie blijft de dagbladhandelaar onder druk staan. De Vlaamse Federatie van Persverkopers (VFP) voerde jaren strijd tegen de overheidscompensaties voor krantenbedeling. In februari 2019 stopte de VFP echter haar juridische procedure voor het Europees Hof van Justitie.

De mogelijkheden van het internet worden door de verschillende mediavormen intensief gebruikt. Sociale media, websites en apps zijn vaste verlengstukken van heel wat mediamerken uit radio, tv en geschreven pers.

Maar het internet wordt meer en meer de eerste plek via dewelke media geconsumeerd wordt. Zowel tv-, radio-, als nieuwscontent worden meer en meer digitaal geconsumeerd. Er bestaan tv-series die enkel op het internet kunnen worden bekeken en er worden vaak exclusieve beelden van populaire tv-shows aangeboden via websites, apps of sociale media. Quasi elk Vlaams mediabedrijf heeft ondertussen minstens één podcast die online raadpleegbaar is.

In de digitale wereld zijn het echter voornamelijk buitenlandse bedrijven die de sleutelposities in handen hebben. De populairste sociale media, appwinkels en zoekmachines in Vlaanderen zijn eigendom van Amerikaanse bedrijven. Dit heeft enkele minder positieve gevolgen voor de Vlaamse mediasector. Om deze concurrentie het hoofd te bieden, gaan Vlaamse reclameregies steeds vaker samenwerken op vlak van online reclame. Zo zijn er gezamenlijke initiatieven als Buymedia.be en Mobilepremium. Het meest recente initiatief is de Belgian Data Alliance die bestaat uit DPG Media, Mediahuis, VRT, SBS, Telenet, Rossel, RTBF, RTL en Proximus. Deze alliantie onderzoekt of ze hun klantendata kunnen delen om die zo efficiënter in te zetten voor gepersonaliseerde reclame.

Qua websites veranderde er het één en ander. DPG Media lanceerde in april 2019 een nieuw gratis video-on-demand-platform, VTM GO. Eind mei 2019 voegden Mediahuis en DPG Media hun jobadvertentieplatformen samen: Jobat en vacature.com. Proximus moderniseerde in 2019 zijn televisieaanbod onder de naam Proximus Pickx.

In 2019 stapte Paul Gheysens, bekend van vastgoedontwikkelaar Ghelamco en voetbalclub Antwerp, in het kapitaal van GMGroup nv. GMGroup, vooral bekend van Newsmonkey, zal in de toekomst verder inzetten op twee nieuwe nieuwsinitiatieven: Newsweek (zie hierboven) en een gratis economische nieuwswebsite BusinessAM. Het werkt ook met een digitale nieuwsbrievennetwerk 8AM.

De digital-only nieuwsmedia blijven op zoek naar goede financieringsmodellen. Charlie Magazine deed een fundraisingactie, Mo*Magazine lanceerde een lidmaatschapsmodel en Apache zette extra in op nieuwe investeringen in hun aandelen.

In februari 2019 lanceerde Google YouTube Kids in ons land, een variant van hun gewone videoplatform, voor kinderen.

Op distributievlak zijn ten gevolge van de nieuwe CRC-marktanalyse kabeloperatoren voortaan verplicht om toegang te verlenen tot een alleenstaande breedbanddienst. Zo zullen ook op retailniveau nieuwe aanbiedingen kunnen ontstaan die gericht zijn op breedbandinternet via de kabel. Het nieuwe glasvezelnetwerk van Proximus (dat geleidelijk aan het kopernetwerk vervangt) wordt eveneens opengesteld.

De Vlaamse netbeheerder Fluvius is gestart met de uitrol van een neutrale glasvezelkabel.

De mobiele app-markt in Vlaanderen fluctueert minder sterk dan de voorgaande jaren. Er werden enkele nieuwe apps ontwikkeld en er verdwenen er enkele.

Wat betreft de distributie van mobiel internet werd Medialaan (nu DPG Media) via Unleashed (nu Mobile Vikings) in 2018 de derde full MVNO-operator naast Lycamobile en Vectone. Maar doordat Vectone Mobile in 2019 stopte met zijn diensten, zijn er momenteel slechts 2 full MVNO-operatoren. Hun marktaandeel steeg wel naar 7,6%. Proximus en Orange sloten in juli 2019 een principeakkoord om samen te werken en hun mobiele toegangsnetwerken met elkaar te delen. Het gezamenlijke netwerk zal worden ondergebracht in een 50/50 joint venture, met vestiging in Brussel. De producten en diensten van beide bedrijven blijven strikt gescheiden.

Convergentie en crossmedialiteit zijn een courante zaak geworden in het Vlaamse medialandschap. Merken zijn de belangrijkste ankerpunten geworden, en worden probleemloos van de ene mediavorm naar de andere geëxporteerd. Om dit te illustreren wordt in tabel 46 een overzicht gegeven van een aantal Vlaamse multimediale merken en de vormen waarin zij geconsumeerd kunnen worden, gegroepeerd volgens eerste verschijningsvorm (geschreven pers/radio/televisie).

Tabel 45: overzicht multimediale merken in Vlaanderen

Louter op basis van de deelnemers op het speelveld hebben we reeds indicaties dat de verticale en crossmediale integratie in de Vlaamse mediasector toeneemt. Distributeurs doen aan contentcreatie en aggregatie. Aggregator Medialaan slaat met Stievie en Mobile Vikings het distributiepad in. Regies werken samen om zoveel mogelijk data en aggregatoren te kunnen bundelen. De meeste klassieke mediaproducten kennen ondertussen een online variant in de vorm van een website, een app en/of een aanwezigheid op sociale media. Deze integratietendensen zullen in het derde hoofdstuk verder gekwantificeerd worden.

In onderstaande figuur wordt een overzicht gegeven van de horizontale concentraties op basis van het aantal aanwezige spelers die doorheen het hoofdstuk werden bestudeerd.

Tabel 46: horizontale concentratie op basis van aantal spelers waardeketen

Legende: