3.4. De Vlaamse mediasector in een internationale context

Concentratie in de Vlaamse mediasector kan niet los gezien worden van een internationale context.
Op zoek naar schaalvoordelen hebben sommige Vlaamse mediabedrijven zich de laatste decennia ontwikkeld tot internationale spelers. Deze groepen zijn soms met verschillende mediaproducten in meerdere Europese landen aanwezig.

Daarnaast wordt een gedeelte van de posities in de Vlaamse mediasector ingenomen door ondernemingen van buitenlandse oorsprong.

Hieronder worden beide aspecten van de internationalisering in de Vlaamse mediasector kort toegelicht.

3.4.1. Vlaanderen in de wereld

De graad van internationalisering varieert volgens het soort mediaproduct.

3.4.1.1. Radio

Over het algemeen blijft het bereik van de Vlaamse radio-omroeporganisaties voornamelijk beperkt tot het Vlaamse grondgebied. Enkel de Persgroep dat Q-Music in augustus 2005 in Nederland lanceerde, vormt hier een uitzondering op. Ondertussen is Q-Music een vaste waarde geworden in Nederland. Bij de luisteraars tussen 20 en 34 jaar stond Q-Music voor de periode juli – augustus 2011 op de 4de plaats met 11,5%. Een jaar later staat het nog steeds op de 4^de plaats met 11,4% marktaandeel.

3.4.1.2. Televisie

De meeste Vlaamse televisiebedrijven richten zich op de eigen regio. Toch bestaan er enkele belangrijke uitzonderingen die zich ook tot kijkers buiten Vlaanderen richten.

Zo nam De Persgroep eind november 2011 AT5 over in samenwerking met de publieke omroepvereniging AVRO en de publieke regionale tv-omroep RTV Noord-Holland.

Alfacam die een grote internationale speler was bij de facilitaire bedrijven met dochterondernemingen in Italië, Duitsland, Frankrijk, Afrika en Brazilië, kende een slecht jaar en moest zijn bedrijf in de etalage zetten. Ondertussen heeft Alfacam bescherming tegen zijn schuldeisers aangevraagd en verdwijnt hierdoor een Vlaamse internationale onderneming.

Het productiehuis Studio 100 richtte buitenlandse dochterondernemingen op in Nederland, Frankrijk en Duitsland. In 2008 nam Studio 100 EM Entertainment in Australië over waardoor het productiehuis “Flying Bark Productions” dat zich richt op producties voor kinderen, onderdeel werd van Studio 100. Ondertussen is het als eerste productiehuis ook actief in Amerika. “Het huis Anubis” is een voorbeeld van een productie van Studio 100 dat internationale successen boekt.

De Vlaamse reclameregies voor televisie en de televisieomroeporganisaties zijn niet echt actief buiten het Vlaamse grondgebied. Sommige regies en omroepen hebben wel activiteiten in Wallonië.
Concentra (beheerder van o.a. Acht en TV Limburg - Vlaanderen) is actief op de Nederlandse markt via de digitale zender Carchannel en het Nederlandse TV Limburg.

In maart 2011 werd er een nieuw distributiebedrijf van Vlaamse formats opgericht: The New Flemish Primitives. Het heeft als doel aanspreekpunt te zijn voor de promotie en verkoop van Vlaamse formats in het buitenland. Het betreft een samenstelling van drie Vlaamse productiehuizen: Woestijnvis, deMensen en De Filistijnen.

De tv-show “Benidorm Bastards” die werd uitgezonden door de VMMa, is een productie van het productiehuis Shelter. Het werd aan verschillende buitenlandse zenders verkocht en werd genomineerd voor een International Emmy Award.

Bij de Belgische bedrijven die instaan voor de omroepsignaaltransmissie van televisie in Vlaanderen, ontplooit Belgacom -voornamelijk telecom-gerelateerde-activiteiten in een tiental landen (bv. Telindus France).

3.4.1.3. Geschreven Pers

De Vlaamse uitgevers zetten al enige tijd passen in de richting van het buitenland of op de Franstalige markt in België. Roularta brengt verschillende titels in Wallonië uit en nam een aantal Franse uitgeverijen over. Daarnaast breidde het ook uit naar Nederland, Duitsland, Frankrijk, Slovenië, Servië en Kroatië.

Concentra kijkt bij zijn internationalisering voornamelijk in Nederlandse richting. Naast de Nederlandse televisieactiviteiten is het tevens actief in de markt voor huis-aan-huisbladen in Nederlands Limburg en Noord-Brabant via A en C Media BV. In mei 2011 nam A en C Media BV de aandelen van Van Helvoort Uitgeverij BV over waardoor het nu ook actief is in Zuidoost-Nederland.

De investeringsmaatschappij Mecom wilde een Europese groep opbouwen van regionale krantenbedrijven, maar is hier niet in geslaagd. Hierdoor zet het zijn dochterbedrijven in de etalage. Concentra heeft ondertussen al interesse getoond in het Nederlandse Media Groep Limburg, de groep achter de kranten De Limburger en Limburgs Dagblad. In oktober bracht het een niet-bindend bod uit. Dit bod werd uitgebracht in samenwerking met de Duitse groep Rheinische Post. De Persgroep zou interesse hebben in een overname van Wegener. Door de overname kan De Persgroep in Nederland te groot worden. Daarom zal Wegener waarschijnlijk in delen verkocht worden.

Ook Uitgeverij Cascade NV richt zijn pijlen zowel op België als Nederland met zijn periodieke bladen (bv. GDL, het nieuwe magazine van Goedele Liekens).

3.4.1.4. Internet

De media-activiteiten via het internet van de Vlaamse bedrijven zijn in de eerste plaats beperkt tot de Vlaamse en Waalse markt.

3.4.2. De wereld in Vlaanderen

De internationalisering manifesteert zich ook in de omgekeerde richting. Doorheen de jaren hebben enkele internationale- veelal Amerikaanse - mediabedrijven zich ontwikkeld tot grote wereldwijde spelers, die ook in belangrijke mate op de Vlaamse markt actief zijn. In Tabel 89: De grootste mediabedrijven in Europa, hun inkomsten in 2011 en hun media-activiteitenvindt de lezer een overzicht van de 25 grootste mediabedrijven ter wereld, gerangschikt volgens media-inkomsten.

De directe invloed van die internationale mediagroepen in Vlaanderen uit zich vooral in het leveren van content (muziek, tv-programma’s).

Zoals hieronder bij de overzichten per productcategorie wordt beschreven zijn sommige mediabedrijven uit de lijst wel via dochterondernemingen in Vlaanderen actief. Een duidelijk voorbeeld hiervan is Sanoma uit Finland dat tegenwoordig een aandeel heeft in SBS Belgium, het bedrijf boven de tv-zenders VIER en VIJF.

Daarnaast worden belangrijke posities in de schakels televisie- en internetdistributie ingenomen door dochters van buitenlandse ondernemingen, met name door Telenet, dochter van Liberty Global, en in toenemende mate Mobistar, dochter van France Telecom.

Tabel 89 : De grootste mediabedrijven in Europa, hun inkomsten in 2011 en hun media-activiteiten [164]

[164] Nordicom, "The largest media companies in Europe by revenue 2011 (Euro millions) and their main media activities", http://www.medienorge.uib.no/files/Eksterne_pub/Topmediacompanies_2011_PDF.pdf

3.4.2.1. Radio

De belangrijkste radio-omroeporganisaties in Vlaanderen zijn in Vlaamse handen. Op het leveren van de muziek na, zijn er voorlopig geen grote internationale radiospelers aanwezig in de eerste schakels van de radiowaardeketen in Vlaanderen.

Door de verkoop van lokale radioketen Be One aan Alfacam trok het Amerikaanse Emmis zich terug. De Franse radioketen NRJ, met zenders in een 15-tal landen, heeft samen met Concentra (50%) en Corelio (25%) belangen in radio Nostalgie.

In de radiodistributiemarkt zijn vooral buitenlandse ondernemingen actief. Het betreft hier het Nederlandse Broadcast Partners en het Noorse Norkring.

3.4.2.2. Televisie

Ten opzichte van het vorige rapport mediaconcentratie zijn er een aantal grote wijzigingen omtrent de buitenlandse invloed in het Vlaamse tv-landschap te melden.
Twee belangrijke “lokale” onafhankelijke productiehuizen, met name Woestijnvis en deMensen, ressorteren ten gevolge van de verschuivingen rond de overname van SBS Belgium nu deels onder het Finse Sanoma.
Door de overname daalt de buitenlandse aanwezigheid via de verkoop van de omroeporganisatie SBS Belgium aan het consortium van Corelio, het Finse Sanoma en Waterhouse & Waterhouse waarbij 1/3^de dus ingenomen wordt door een buitenlandse onderneming.

Daarnaast blijven er een groot aantal dochtermaatschappijen van internationale huizen actief in dit segment. Het moederbedrijf van het Vlaamse Fremantlemedia heeft wereldwijd in 21 landen dochterbedrijven en maakt deel uit van RTL Group. Deze laatste is dan in handen van Bertelsmann.
Eyeworks, een van oorsprong Nederlands productiehuis heeft vestigingen in een tiental landen waaronder België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Kanakna Productions is de dochter van Zodiak Entertainment, dat aanwezig is in 18 verschillende landen. Het Vlaamse productiehuis Blazhoffski is een dochter van Blazhoffski Nederland, het Nederlandse Endemol tenslotte heeft 26 dochterondernemingen waaronder Endemol België.

Binnen het segment distributie is de buitenlandse aanwezigheid aanzienlijker. Door de overname van het VRT-zenderpark betrad het Noorse Norkring de Vlaamse markt voor omroeptransmissie. Voorlopig zendt het enkel de programma’s van de publieke zender uit. Satelliet-dienstenverdeler TV Vlaanderen wordt sinds december 2009 door de Luxemburgse M7Group gecommercialiseerd. Ook Mobistar, dochter van het Franse France Telecom, ging eind 2010 van start met een satellietaanbod.

Fox International Channels Netherlands is hoofdaandeelhouder van de mediaregie Transfer.

Ten slotte is er nog de kabelverdeler Telenet dat voor de helft eigendom is van het Amerikaanse Liberty Global.

3.4.2.3. Geschreven Pers

De buitenlandse invloed op de Vlaamse markt voor geschreven pers situeert zich vooral bij het Finse Sanoma WSOY. Het bedrijf heeft zich gespecialiseerd in het uitgeven van periodieke bladen en is aanwezig in 13 landen.

Begin 2012 werd er een nieuwe divisie van Roularta Media Group opgestart, namelijk International Media Service (IMS). Zij hebben het beheer over de magazines van Group Express Roularta Frankrijk en andere buitenlandse kwaliteitsmagazines. Het vertegenwoordigt Elsevier Media (Nederland) in België. [166]

De Persgroep Nederland heeft VNU Media overgenomen in mei 2012. Het doel is om de vacaturemarkt in België en Nederland te bereiken onder een binationale onderneming VNU Vacature Media en zo een grensoverschrijdend recruteringsplatform te zijn.[167]

3.4.2.4. Internet

De ondernemingen die belangrijke mediagerelateerde Vlaamse websites in hun beheer hebben zijn hoofdzakelijk Vlaamse ondernemingen. Veel belangrijke overige sites (waaronder sociale netwerken, waar mensen hoe langer hoe meer aan nieuwsgaring doen) zijn echter voornamelijk van buitenlandse oorsprong. Door de vrije toegankelijkheid van het medium is het niet mogelijk een exhaustieve lijst op te maken van welke buitenlandse ondernemingen actief zijn op de Vlaamse markt.

De schakel distributie kent wel, zowel voor mobiel als voor vast internet, een grote internationale aanwezigheid.

Youtube heeft plannen om met de distributie van mediacontent in België te starten. Zo werd bijvoorbeeld al het muziekfestival Tomorrowland uitgezonden.