1.3.3 Distributie: geschreven pers
De distributie van geschreven pers kan op twee manieren gebeuren: fysieke overdracht van gedrukte exemplaren en digitaal.
De distributie van de gedrukte geschreven pers houdt nog altijd een fysieke overdracht van elk gedrukt exemplaar in. Er is logistieke actie vereist om het gedrukte blad tot bij de lezer te brengen.
De lezer kan zich via een abonnement engageren tot regelmatige aankoop of kan beslissen om een exemplaar van een krant of een tijdschrift aan te schaffen via losse verkoop.
In het geval van een abonnement brengt Bpost of een dagbladhandelaar het dagblad of tijdschrift rechtstreeks tot bij de consument aan huis. Sinds 1 januari 2016 is het nieuwe vijfjarige krantencontract tussen de Belgische Staat en Bpost in werking. Dit gebeurde na een aanbestedingsprocedure. Bpost ontvangt een vergoeding om kranten en magazines in het hele land vóór 7u30 te bezorgen.
Indien men geen abonnement heeft, kan de consument zijn krant of tijdschrift kopen in krantenwinkels, warenhuizen, tankstations etc. De distributie van de bladen van de uitgeverij naar deze verkooppunten is voor 90% van de Belgische markt in handen van AMP, dat in 2016 door Bpost werd overgenomen. Ook de krantenwinkels Press Shop en Relay zijn op hetzelfde moment overgenomen door Bpost en ondergebracht onder een dochteronderneming met de naam ‘Ubiway’.
In Tabel 34: Verdelers van dagbladen en periodieke bladenwordt een overzicht gegeven van de verdelers van dagbladen en periodieke bladen in Vlaanderen.
Onderneming | Ondernemingsnummer |
AMP nv[75] | 403482188 |
Imapress nv | 435810607 |
Bpost nv | 214596464 |
Tabel 34: Verdelers van dagbladen en periodieke bladen
VFP, de Vlaamse Federatie van Persverkopers, is de voornaamste beroepsorganisatie van de krantenwinkels. Perstablo is de Vereniging voor Pers-, Tabak- en Lottoverkopers. Ten slotte is er ook nog het forum perswinkel.be, een gezamenlijk initiatief van enkele zelfstandige dagbladhandelaars.
| INFOFRAGMENT 12: DE DAGBLADHANDEL |
Het aantal verkooppunten voor kranten en magazines staat onder druk. In vijf jaar tijd is het aantal onafhankelijke krantenwinkels in ons land teruggevallen van 3.200 naar 2.400 in 2016. Daarnaast zijn er 2.600 andere persverkooppunten, zoals ketens en tankstations. Ubiway (dochter van Bpost) plant dan weer 30 tot 45 extra Relay- en Press Shop-winkels.[76] De Belgische kamer van volksvertegenwoordigers nam op 20 april 2017 een resolutie aan waarin ze de dagbladhandel erkent als een belangrijke schakel in het pluralisme van de pers. Ze vraagt aan de regering om o.a. de federale steun aan de persmedia te evalueren en de transparantie te verhogen. Ook vraagt ze de regering om “te onderzoeken hoe een level playing field kan worden gecreëerd voor de bezorging van kranten en tijdschriften via verschillende kanalen”.[77] De Vlaamse Federatie van Persverkopers (VFP) voert immers al meerdere jaren strijd tegen de overheidscompensaties voor krantenbedeling. Deze compensaties hebben volgens VFP 'een onmiskenbaar negatieve impact op de verkoop van persartikelen via het niet-gesubsidieerde kanaal van de onafhankelijke persverkopers’, terwijl beide actoren volgens VFP in essentie dezelfde dienst verrichten. Door de overheidssteun aan Bpost zou er geen level playing field zijn. De Europese Commissie wees deze klacht van VFP af in juni 2016. De overheidssteun aan Bpost is volgens de Commissie in overeenstemming met de regels inzake staatssteun. Daarop besloot VFP naar het Hof van Justitie van de Europese Unie te trekken. Er is nog geen uitspraak.[78] Ondanks onenigheden, hebben Ubiway, de uitgevers, de Nationale Loterij, Unizo en de beroepsverenigingen van de dagbladhandels samen een online platform opgestart met de naam dekrantenwinkel.be. Dit platform wil zowel bestaande als geïnteresseerde uitbaters van krantenwinkels informatie en vorming aanreiken. Het wil ook een marktplaats worden waar over te laten krantenwinkels een overnemer kunnen vinden.[79] |
Gratis bladen kunnen verspreid worden op verschillende wijzen. Sommige bladen worden verdeeld in displays die opgesteld staan in het straatbeeld, in winkels of in treinstations. Vooral via die laatste mogelijkheid is Metro erin geslaagd een aanzienlijk publiek te bereiken.
Andere gratis bladen worden via huis-aan-huis-bedeling verdeeld. In Tabel 35 vindt de lezer de belangrijkste verdelers van gratis pers in Vlaanderen terug. BD (Belgische Distributiedienst) is de marktleider. In januari 2017 werd bekend dat haar eigenaar, investeringsfonds NPM Capital, BD wil verkopen.[80]
Onderneming | Ondernemingsnummer |
AMP nv[81] | 403482188 |
Belgische Distributiedienst nv (BD) | 403522770 |
Eurokrant gcv | 810115195 |
Vlaamse Post nv | 846768527 |
Tabel 35: Verdelers gratis pers
Geschreven pers wordt ook online verspreid. Alle kranten en de meeste tijdschriften hebben enerzijds een digitale variant van het gedrukte blad en anderzijds een website die vaak meerdere malen per dag wordt geüpdatet. Deze kunnen beiden ofwel rechtstreeks via de website, ofwel via een app (voor tablet en smartphone) worden geraadpleegd. Op de nieuwswebsite kan meestal een deel van de artikels gratis gelezen worden en zijn andere artikels voorbehouden voor betalende abonnees. Na de kwaliteitstitels, gaan ook de populaire titels er meer en meer voor kiezen om artikels achter een betaalmuur te plaatsen.
Ook online kan een lezer kiezen voor ofwel een abonnement ofwel losse verkoop. Sommige mediahuizen hebben de verkoop van de abonnementen of losse verkoop gecentreerd op één of meerdere platformen. Sanoma Media Belgium nv heeft bijvoorbeeld de website magstore.be om een abonnement aan te vragen en ook een app ‘Magstore’ waarmee verschillende magazines via de tablet gelezen kunnen worden. Roularta Media Group nv stimuleert zijn geschreven persproducten via abonnementen.be.
De meeste kranten- en tijdschrifttitels hebben afzonderlijke apps voor hun digitale editie. Daarnaast hebben de kranten vaak nog een app waar gratis nieuwsberichten gelezen kunnen worden, vergelijkbaar met de website van de krant. Daarnaast heeft De Persgroep de app ‘Topics’. Op basis van de aangeduide interesses, krijgt de lezer artikels uit de verschillende Nederlandse en Belgische dagbladen van De Persgroep aangeboden.
Om de app bij de lezer te brengen, zijn de uitgevers en lezers aangewezen op een derde partij, namelijk de uitbater van de appstore (appwinkel). De belangrijkste appstores zijn deze van de grote Amerikaanse bedrijven Google (Google Play), Apple (iOs App Store) en Microsoft (Windows Store).
| INFOFRAGMENT 13: MEDIA ID |
| In februari 2015 introduceerden de belangrijkste Belgische mediabedrijven een nieuwe manier om aan te loggen op al hun sites en apps: de Media ID. Met één enkele account kon de gebruiker inloggen op verschillende Vlaamse mediasites. Het doel hiervan was zowel gebruiksgemak bevorderen maar ook meer te weten over de gebruikers. Dit initiatief was gestart als een onderzoeksproject binnen het voormalige media-innovatiecentrum MiX en kreeg de steun van verschillende mediabedrijven. Op de ‘soft launch’ van Media ID in 2015, volgde nooit een grote uitrolcampagne. Begin 2017 hield Media ID op te bestaan.[82] |
Sociale media spelen eveneens een belangrijke rol in het verspreiden van online nieuwsartikels van de uitgeverijen. Zo zou 50% van de bezoekers van de nieuwssites via Facebook daar terecht komen.[83] Op Facebook kunnen uitgeverijen er voor kiezen om ofwel binnen het Facebook platform artikels te publiceren ofwel links te plaatsen naar de eigen website. Ook Twitter, Instagram en Snapchat worden regelmatig gebruikt door de verschillende dag- en periodieke bladen. De verschillende sociale media komen uitgebreider aan bod in het volgende deelhoofdstuk ‘Internet’.
Verschillende kranten en tijdschriften sturen ook nieuwsupdates via mail en pushberichten op smartphones.
Gopress is een online persdatabank voor professioneel gebruik, in 2016 overgenomen door Belga.
| INFOFRAGMENT 14: FAKE NEWS |
Fake news of ‘nepnieuws’ is een term die sinds de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 geregeld opduikt en voor beroering zorgt. Fake news slaat op bewust foutieve en vaak sensationele nieuwsberichten die verspreid worden. Er kunnen zowel economische motieven spelen (geld verdienen via advertenties) als politieke motieven (publieke opinie beïnvloeden).[84] Sociale media maken een snelle verspreiding op grote schaal van deze fake newsberichten mogelijk, vermits op deze media de bron van een bericht soms minder zichtbaar is. Ook is het mogelijk om veel geld te verdienen wanneer gebruikers doorklikken op deze berichten die gedeeld worden op sociale media. Facebook heeft zich ertoe geëngageerd actie te ondernemen tegen het verspreiden van foutieve berichten via hun platform. In enkele landen (Verenigde Staten, Duitsland, Frankrijk en Nederland) kunnen gebruikers berichten rapporteren als onbetrouwbaar. Vervolgens worden deze berichten geverifieerd door externe partners waarmee Facebook samenwerkt. Indien deze berichten als foutief worden beoordeeld, geeft Facebook deze berichten een label mee. De berichten worden echter niet verwijderd. [85] Ook Google wil iets doen aan het feit dat fake news regelmatig bovenaan hun zoekresultaten opduikt. Medewerkers moeten beoordelen of sommige zoekresultaten niet als aanstootgevend kunnen worden beschouwd en deze krijgen dan een minder prominente plaats in de zoekresultaten.[86] |
[75] AMP is voor 100% in handen van Bpost (92,4% rechtstreeks via Bpost en 7,6% via Bpost-dochter Ubiway).
[76] MediaSpecs, “Bpost plant 30 tot 45 extra Relay- en Press Shop-winkels”, https://www.mediaspecs.be/bpost-plant-30-tot-45-extra-relay-en-press-shop-winkels/, 16 november 2016.
[77] Belgische kamer van volksvertegenwoordigers, resolutie met betrekking tot de dagbladhandel, Doc 54 1509/0006, 20 april 2017.
[78] Meeussen, G., “Krantenwinkels tegen bpost naar Hof van Justitie”, De Tijd, 13 oktober 2016.
Temmerman, W., “Maakt Europa het speelveld weer gelijk?”, Radar & VFP Magazine, juni-juli 2017, 14-15.
[79] Serteyn, P., “Website geeft krantenwinkels duwtje in de rug”, De Standaard, 13 juni 2017.
Temmerman, W., “Ubiway houdt dekrantenwinkel.be boven het doopvont”, Radar & VFP Magazine, juni-juli 2017, 17-19.
[80] Sephipa, M., “Reclamedistributeur BD in de etalage”, De Tijd, 19 januari 2017 http://www.tijd.be/ondernemen/media-marketing/Reclamedistributeur-BD-in-....
[81] AMP is eigendom van Bpost.
[82] Haeck, P., “Nieuwsmedia dumpen gezamenlijke registratiemuur”, De Tijd, 12 maart 2017 http://www.tijd.be/ondernemen/media-marketing/Nieuwsmedia-dumpen-gezamen...
[83] Wim De Preter, De Tijd, “Facebook vangt uitgevers voor online nieuws in ruil voor geld”, 5 mei 2015.
[84] (s.n.), “Nepnieuws”, https://www.mediawijsheid.nl/nepnieuws/.
[85] Haeck, P., “Facebook pakt nepnieuws in Duitsland aan”, De Tijd, 17 januari 2017.
[86] Deckmyn, D., “Europa heeft het gehad met internetgiganten”, De Standaard, 16 maart 2017.